کاربرد تصاویر رادیوگرافی در درمان ریشه دندان

هنگامی که فردی به دندانپزشک مراجعه می‌کند اگر مشکل او جزئی بوده و با معاینه چشمی قابل تشخیص باشد، نیازی به انجام عکس‌های رادیوگرافی دندان نخواهد بود. در صورتی که دندان فرد دچار آسیب و مشکلی اساسی شود، دندانپزشک برای تشخیص بهتر از فرد درخواست می‌کند تا برای انجام تصاویر رادیوگرافی اقدام نماید تا از‌ وضعیت دندان و ریشه آن کاملا مطلع گردد. تصاویر رادیوگرافی چه کاربردهایی در درمان ریشه دندان‌ دارند؟ تصاویر رادیوگرافی چگونه انجام می‌گیرند؟ آیا انجام تصاویر رادیوگرافی همراه با درد است؟

رادیولوژی ریشه دندان چیست؟

یکی از روش‌هایی که دندانپزشکان برای شناسایی دقیق مشکلاتی از جمله پوسیدگی، آبسه،‌ نقایص فک و… استفاده می‌کنند، تصویربرداری رادیوگرافی از دندان است. رادیوگرافی‌ها به دو دسته خارجی و داخلی تقسیم‌ می‌شوند. در رادیوگرافی داخلی دهان، اشعه ایکس در داخل آن قرار می‌گیرد و در رادیوگرافی بیرون از دهان، نوار اشعه ایکس در خارج قرار خواهد گرفت.

انواع رادیوگرافی‌ داخل دهان

یکی از انواع رادیوگرافی دندان، رادیوگرافی داخلی نام دارد که به شرح زیر است:

• رادیوگرافی بایت وینگ (Bitewing) نشان‌دهنده سمت راست دندان

دندانپزشکان از هر سمت صورت یک الی دو بایت وینگ دریافت می‌کنند. استفاده از این نوع رادیوگرافی دندان‌های عقب و دندان‌های دوپایه را نشان می‌دهد. علت اصلی نام‌گذاری این نوع رادیوگرافی این است که بیمار هنگام انجام عکس، باید یک وسیله بال شکل را بین دو فک بالا و پایین خود قرار داده یا به اصطلاح گاز بگیرد که باعث می‌شود نوار اشعه ایکس در جای خود ثابت بماند. از کاربردهای اصلی این نوع رادیوگرافی می‌توان به مشخص کردن پوسیدگی بین دندانی، تغییر ضخامت استخوان لثه و… اشاره کرد.

• رادیوگرافی پری اپیکال (Periapical) نشان‌دهنده سمت چپ دندان

این نوع رادیوگرافی همانند رادیوگرافی بایت وینگ انجام می‌گیرد و تنها یک تفاوت دارد. رادیوگرافی پری اپیکال نشان‌دهنده ارتفاع کامل هر دندان از تاج تا ریشه بوده و همچنین قسمت پایه‌ای که متصل‌کننده به فک است را در عکس رادیوگرافی مشخص می‌کند.

• رادیوگرافی اکلوزال (Occlusal) نشان‌دهنده سطح اکلوزال دندان‌ها

از نظر اندازه این نوع رادیوگرافی از نوع معمولی بزرگ‌تر بوده و نشان‌دهنده جایگاه دندان‌های کودکان است. ناگفته نماند که هر دستگاه رادیوگرافی تمام فک پایین و بالا را نشان می‌دهد.

• رادیوگرافی توموگرافی (Tomography)

هنگامی که تنها یک برش یا لایه خاصی از دهان نیازمند عکس باشد، از رادیوگرافی توموگرافی استفاده می‌کنند. این نوع رادیوگرافی بیشتر نمایشگر قسمت‌هایی است که مشاهده کردن آن‌ها با چشم دشوار بوده یا توسط قسمت‌های دیگر دندان‌ها بسته شده‌اند.

تصاویر رادیوگرافی در عصبکشی دندان

انواع رادیوگرافی خارج دهان

یکی دیگر از انواع رادیوگرافی دندان را با نام رادیوگرافی خارجی می‌شناسند که به شرح زیر است:

• رادیوگرافی پانورامیک (Panoramic): برای دریافت عکس از تمامی قسمت‌های دهان از این نوع رادیوگرافی استفاده می‌کنند. رادیوگرافی پانورامیک در تشخیص تومور و دندان های نهفته کمک شایانی به دندانپزشک خواهد کرد.
• سفالومتری (Cephalometry): این نوع عکس‌برداری از یک سمت سر گرفته می‌شود تا رابطه بین فک و دندان‌ها را مشخص کند. رادیوگرافی سفالومتری در بیشتر مواقع برای متخصصین ارتودنسی کاربرد دارد.
• سیالوگرافی (Sialography): در رادیوگرافی سیالوگرافی یک رنگ به درون بزاق دهان تزریق می‌شود تا آن‌ها در سنسور رادیوگرافی مشاهده گردند. از این نوع رادیوگرافی برای تشخیص مشکلاتی چون سندرم شوگون، انسداد و… استفاده می‌شود.
• سی تی اسکن دندان (CT)
• رادیوگرافی مخروطی توموگرافی کامپیوتری (cone beam computerized tomography CBCT): این نوع رادیوگرافی برای عکس‌برداری سه بعدی از بافت نرم، عصب و استخوان دندان، سازه‌های دندانی و… استفاده می‌شود. رادیوگرافی مخروطی توموگرافی در اکثر موارد در انجام ایمپلنت دندان کارایی دارد و برای تشخیص تومور، کیست، شکستگی دندان‌ها و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع رادیوگرافی در مطب دندانپزشک صورت می‌پذیرد و برای شروع کار بیمار باید به حالت خوابیده قرار گیرد و با کمک دستگاه، لایه‌های مسطح با چرخ دستگاه دور سر بیمار عکس‌برداری صورت خواهد گرفت. ناگفته نماند که دوز اشعه CT نسبت به CBCT بالاتر است.

تصاویر رادیوگرافی در عصبکشی دندان

چه زمانی استفاده از رادیوگرافی دندان توسط دندانپزشک پیشنهاد می شود؟

دندانپزشک برای دستیابی به اطمینان کافی از آن‌که مشکلات دهان و دندان به‌صورت اولیه شناسایی شود و از ایجاد آسیب‌های جدی جلوگیری به‌عمل آید، درخواست می‌کند تا بیمار برای انجام تصاویر رادیوگرافی اقدام کند. از دیگر دلایل می‌توان به شرایط دندان‌های‌ فرد اشاره کرد. به این معنا که نوع آسیب‌ چند درصد قابل شناسایی بوده و بدون تصاویر رادیوگرافی قابل تشخیص است. همچنین هنگامی که دندان‌های میانی فرد دچار پوسیدگی بوده و به‌صورت معاینه کلینیکی قابل تشخیص نباشند، از دید دندانپزشک پنهان می‌مانند. ناگفته نماند گاهی اوقات ظاهر دندان سالم به‌ نظر می‌رسد؛ اما پس از انجام تصاویر رادیوگرافی دندانپزشک از مشکلات دندان مطلع خواهد شد.

تصاویر رادیوگرافی در عصبکشی دندان

رادیوگرافی دیجیتال (ِDigital Radiography) چگونه است؟

جدیدترین روش عکس‌برداری از دندان روش رادیوگرافی دیجیتال نام دارد. در این نوع رادیوگرافی از سنسورهای رادیوگرافی به کمک یک صفحه الکترونیکی صاف استفاده می‌شود؛ که این صفحه همان صفحه کامپیوتر است که سنسورها بعد از تشخیص روی صفحه نمایش داده خواهند شد.

کاربردهای رادیوگرافی ریشه دندان

بی‌شک برای یک دندانپزشک بدون داشتن تصویر رادیوگرافی دندان، میزان پوسیدگی‌ آن قابل تشخیص نخواهد بود. از سری کاربردهای رادیوگرافی دندان می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تشخیص مشکلاتی چون آبسه، کیست و تومور
• داشتن برنامه‌ریزی برای انجام ارتودنسی و صاف و یکدست کردن دندان‌ها
• مشخص شدن مشکلات دهانی مانند دندان نهفته، پوسیدگی دندان و…
• بررسی دندان‌هایی‌ که در جای خود رشد نکرده و خارج از لثه رویش دارند.
• داشتن برنامه برای انجام کارهای دندانپزشکی‌ از جمله جراحی، ایمپلنت، ترمیم پوسیدگی‌، کشیدن‌ دندان و…

رادیوگرافی چگونه انجام می شود؟

در مرحله اول انجام کار، تکنسین دندانپزشک با کمک پیش‌بند سربی شما را می‌پوشاند تا از بدن شما در مقابل اشعه محافظت گردد. بعد از آن یک تکه از فیلم‌ رادیوگرافی را در بین دندان‌های شما قرار می‌دهد. این قطعه تصویری که از دندان‌های شما دریافت می‌شود را توسط اشعه ایکس ذخیره می‌‌کند. البته گاهی اوقات نیز دندانپزشک از رادیوگرافی دیجیتالی برای عکس‌برداری کمک می‌گیرد که تصاویر دریافت شده بر صفحه مانیتور کامپیوتر نمایش داده می‌شوند.

تصاویر رادیوگرافی در عصبکشی دندان

اشعه رادیوگرافی چه خطراتی دارد؟

همواره بیماران نگران برخورد اشعه ایکس به بدن خود هستند و این سوال را دائم مطرح می‌کنند که آیا اشعه ایکس مضر است؟ جواب این سوال به‌صورت علمی مثبت خواهد بود، زیرا اشعه‌ای که در دندانپزشکی استفاده می‌شود یونیزان بوده و مضر است؛ اما تنها در رادیوگرافی دندان، فرد در معرض تابش‌های یونیزان قرار نمی‌گیرد. به این معنا که کنار کوه‌های آتشفشان، سفرهای هوایی، لامپ‌های کم مصرف و‌…‌ همگی حاوی تابش یونیزان هستند. تمامی پرتوها مضر بوده؛ اما خطر جدی برای فرد ایجاد نخواهند کرد.

در مورد استفاده برای رادیوگرافی ریشه دندان چقدر است؟

دزی که باید برای رادیوگرافی دندانپزشکی مورد استفاده قرار گیرد بسیار کم است.‌ از چهار مورد گرافی بایت وینگ که دارای دز اشعه‌ای ۰.۰۰۵ میلی‌سیورت بوده، برابر با یک روز عادی اشعه کیهانی خواهد بود که هر روز به‌صورت عادی دریافت می‌شود. به این معنا که اگر شما یک سفر دو ساعته هوایی داشته باشید، به همان اندازه ۰.۰۰۵ اشعه دریافت خواهید کرد. لازم به ذکر است که رادیوگرافی پانورامیک دو برابر این اشعه را دریافت می‌کند. ناگفته نماند میزان اشعه مورد نیاز برای رادیوگرافی سی تی اسکن، گاما، رادیوگرافی پزشکی و… در مقابل اشعه تابش عادی کیهانی ناچیز هستند.

سوالات متداول

1. آیا انجام تصاویر رادیوگرافی در درمان ریشه دندان همراه با درد است؟

انجام رادیوگرافی دندان هیچ‌گونه دردی به همراه ندارد و تنها در چند دقیقه این کار انجام می‌شود. گاهی اوقات افراد با قرار گرفتن سنسور در داخل دهان دچار حالت تهوع می‌شوند که این حالت نیز بعد از انجام رادیوگرافی کاملا از بین خواهد رفت.

2. برای بانوان باردار انجام تصاویر رادیوگرافی در درمان ریشه دندان مضر است؟

اگر انجام رادیوگرافی تا چهار واحد باشد، هیچ‌گونه ضرری برای بانوان باردار نخواهد داشت و ایمن است؛ اما همان‌ طور که می‌دانید جنین در سه ماه اول بارداری دوران حساسی را طی می‌کند و باید از انجام رادیوگرافی دندان در سه ماه اول اجتناب کرد. در سایر ماه‌ها نیز بانوان باردار باید با مشورت دندانپزشک خود این کار را انجام دهند و حتما از لباس سربی برای محافظت جنین استفاده نمایند.

کلام پایانی

تصاویر رادیوگرافی ریشه دندان یکی از بهترین  نتایج پیشرفت علم و دانش هستند؛ زیرا هنگامی که دندانپزشک با استفاده از این تصاویر، اقدام به انجام کارهای دندانپزشکی می‌نماید، از ایجاد اشتباه یا اختلال جلوگیری به‌عمل آمده و روند درمان به‌خوبی سپری خواهد شد. همچنین به کمک این تصاویر دندان‌هایی که توسط دیگر دندان‌ها پوشانده شده بودند، قابل مشاهده خواهند بود و از جدی شدن آسیب‌های وارد شده جلوگیری می‌شود.‌ ناگفته نماند که بانوان باردار در سه ماه اول بارداری باید از انجام این کار اجتناب کنند و تمامی روند کار باید طبق دستور دندانپزشک صورت پذیرد.

هاشم زاده

تصاویر رادیوگرافی