هر فرد، با استفاده از دندان هایی که در دهان خود دارد می تواند غذا بخورد و لبخند بزند. این دندان ها هستند که به چهره هر کسی شکل می دهند. هر یک از دندان هایی که در دهان وجود دارد، دارای نام و عملکرد مخصوصی است. سلامت دندان در سلامت عمومی بدن فرد نقش دارد. اگر دندان ها وجود نداشتند، بسیاری از کار های ابتدایی مثل جویدن و سخن گفتن، غیرممکن می شد. به همین دلیل است که باید به سلامت آن ها اهمیت دهیم و با خصوصیات آنها آشنا باشیم.

همه چیز در مورد دندان

دندان های شیری (milk teeth, baby teeth)

دندان های شیری، اولین دندان های هر فرد هستند که در زمان نوزادی در می آیند. رشد این دندان ها از قبل از تولد شروع می شود و معمولا بین 6 تا 12 ماهگی، از لثه ها شروع به بیرون آمدن می کنند. هنگامی که کودک به 3 سالگی می رسد، باید در دهان او 20 دندان شیری وجود داشته باشد. این دندان ها تا چند سال در دهان کودک باقی می مانند و در اعمالی مانند خوردن و صحبت کردن نقش ایفا می کنند. باید سعی کرد که این دندان ها را، تا زمانی که دندان های دائمی در می آیند، تمیز و سالم نگه داشت. از 5 یا 6 سالگی، دندان های شیری به تدریج می افتند و جای خود را به دندان های دائمی می دهند.

همه چیز در مورد دندان

دندان های دائمی (adult teeth)

معمولا تا سن 14 سالگی، کودک تمام دندان های شیری خود را از دست می دهد. در مجموع، باید 32 دندان دائمی در هر فک وجود داشته باشد. دندان های عقل (wisdom teeth) نیز جزو این 32 دندان شمرده می شوند. دندان های عقل که در قسمت عقبی فک جای دارند،  دیر تر از سایر دندان های دائمی و بین 17 تا 21 سالگی در می آیند. البته در بعضی افراد، دندان عقل اصلا رشد نمی کند. دندانپزشک با بررسی عکس رادیوگرافی که از دهان بیمار گرفته شده است، می تواند وضعیت دندان های عقل را متوجه شود و به بیمار مشاوره لازم را بدهد.

در بعضی موارد، رشد و درآمدن دندان های عقل مشکلاتی را برای فرد به وجود می آورد. این مشکلات ممکن است به دلیل حالت قرارگیری دندان ها، فضای ناکافی و یا جهت رشد دندان ها باشد. مشکلات مربوط به دندان عقل معمولا با درد همراه است و در صورت عدم درمان، می تواند معضلات جدی تری را ایجاد کند. در مواقعی، بسته به توصیه دندانپزشک، کشیدن دندان های عقل بهترین راه حل است.

نحوه کشیدن دندان های عقل به حالت قرارگیری دندان ها در دهان بستگی دارد. بعضی اوقات، کشیدن دندان در مطب دندانپزشک و با بی حسی موضعی انجام می شود. در مقابل، افرادی هم هستند که برای کشیدن دندان ها باید حتما به بیمارستان مراجعه کنند و تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرند.

همه چیز در مورد دندان

بخش های مختلف یک دندان

• تاج (crown)، قسمتی از دندان است که در بالای خط لثه قرار گرفته و قابل رویت است.
• مینای دندان (enamel)، تاج را می پوشاند و سخت و براق است. در واقع، مینای دندان سخت ترین ماده موجود در بدن است و به عنوان محافظ، برای قسمت های حساس تر دندان عمل می کند. مینا بیرونی ترین لایه دندان است.
• عاج دندان (dentine)، قسمت اعظم دندان را به خود اختصاص می دهد و از بخشی درونی تر به نام پالپ یا مغز دندان محافظت می کند. عاج دندان، دومین لایه از بیرون است و به اندازه مینا سخت نیست.
• پالپ (pulp) یا مغز دندان، حاوی پایانه های عصبی و مویرگ های خونی است. سلامت دندان ها به همین ذخیره خونی مویرگ ها بستگی دارد. پایانه های عصبی نیز، اطلاعات مختلف مثل دمای غذای خورده شده و یا خراب شدن دندان را برای مغز می فرستند.
• سمنتوم (cementum)، ریشه دندان را می پوشاند و از آن محافظت می کند. ریشه دندان حاوی پالپ دندانی است. لایه سمنتوم زیرخط لثه است.
• فیبر های پریودنتال (periodontal fibers)، دندان را به استخوان فک متصل می کنند.

همه چیز در مورد دندان

انواع دندان ها

دندان های انسان انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

دندان های پیشین (incisors)

دندان های پیش، دندان هایی تیز در قسمت جلویی دهان هستند که مسئولیت گاز زدن و تبدیل غذا به ذرات کوچک تر را دارند. این دندان ها مسطح اند و لبه ای نازک دارند. هم بزرگسالان و هم کودکان، 8 دندان اینسیزور دارند یعنی در هر یک از فک های بالا و پایین 4 دندان پیشین وجود دارد.

دندان های نیش (canines)

دندان های نیش، نوک تیز و بسیار برنده هستند. این دندان ها در کنار دندان های پیشین قرار میگیرند. به دندان های نیش، کاسپید هم گفته می شود. این دندان ها معمولا از همه دندان ها بلند تر هستند و برای بریدن و کندن غذا از آن ها استفاده می شود. هم بزرگسالان و هم کودکان 4 دندان نیش دارند. دندان های نیش دائمی بین 9 تا 12 سالگی در می آیند. دندان های نیش فک پایین به طور معمول، زود تر از نیش فک بالا از لثه بیرون می زنند.

دندان های آسیای کوچک (premolars)

دندان های پرمولر یا بیکاسپید، بزرگ تر از دندان های پیشین و نیش هستند. این دندان ها، شیار ها و برآمدگی های زیادی دارند که به جویدن و خرد کردن غذا کمک می کند. افراد بزرگسال، 8 دندان پرمولر دارند. این دندان ها در مجاورت دندان نیش هستند. خردسالان دندان های آسیای کوچک ندارند و اولین دندان های پرمولر که دائمی هستند، در 10 تا 12 سالگی در می آیند.

دندان های آسیای بزرگ (molars)

دندان های مولر، بزرگ ترین دندان های موجود در حفره دهان هستند. سطح بزرگ این دندان ها، پر از برآمدگی است که به جویدن و آسیاب کردن غذا کمک می کند.در بزرگسالان 12 دندان دائمی مولر وجود دارد؛ 6 عدد در فک بالا و 6 عدد در فک پایین. کودکان، 8 دندان آسیای بزرگ شیری در دهان خود دارند. آخرین دندان های مولری که در می آیند، دندان های عقل هستند.این دندان ها، در انتهای ردیف دندانی قرار می گیرند. البته در بعضب افراد، دندان عقل اصلا از لثه خارج نمی شود. بعضی اوقات، دندان های عقل نهفته هستند؛ یعنی در زیر لثه گیر افتاده اند و نمی توانند به درستی از بافت نرم خارج شوند. دندان های عقلی که کامل در نمی آیند و یا کج هستند، ریسک ابتلا به عفونت در بافت های اطراف را بالا می برند. در صورت مشاهده مشکلی در ارتباط با دندان های عقل، فرد باید در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کند.

همه چیز در مورد دندان

تعداد دندان های موجود در دهان

کودکان 20 دندان شیری یا اولیه دارند. همه دندان های شیری تا 3 سالگی در می آیند. این دندان ها به تدریج می افتند و با 28 دندان دائمی جایگزین می شوند. در مواقعی، وقتی که هنوز دندان های شیری نیفتاده اند، دندان های دائمی از پشت آن ها از لثه خارج می شوند. اولین دندان های دائمی که در 6 سالگی ظاهر می شوند، دندان های مولر هستند. اولین دندان های شیری که می افتند، دندان های پیشین فک پایین هستند. دندان های پیش دائمی نیز معمولا همزمان با مولر های دائمی، در سن 6 تا 7 سالگی از لثه بیرون می آیند.

در 17 تا 21 سالگی هم، 4 دندان عقل ظاهر می شود. بدین ترتیب، در دهان یک فرد بزرگسال می توان 32 دندان یافت. این که دقیقا در چه سنی دندان های شیری بیفتند و دندان های دائمی ظاهر شوند، در مورد هر کودک متفاوت است. برای همین، اگر روند افتادن و درآمدن دندان ها در کودک شما از الگوهای گفته شده پیروی نکرد، جای نگرانی نیست. اگر افتادن دندان ها در کودک، با بیش از یک سال تاخیرنسبت به الگوی ذکر شده، اتفاق افتاد بهتر از به دندانپزشک مراجعه شود.  مراجعه به دندانپرشک طبق یک برنامه منظم بسیار مهم است.

همه چیز در مورد دندان

مراقبت های روزانه دندان

همانطور که گفته شد، سلامت دندان ها در سلامت کلی فرد تاثیر گذار است. پس، باید اهمیت زیادی به حفظ بهداشت دهان و دندان داد. هر کس با انجام مراقبت های روزانه از دندان های خود، می تواند تا حد زیادی سلامت آن ها را تامین کند. این مراقبت ها عبارتند از:

همه چیز در مورد دندان

• دو بار در روز مسواک زده شود
• استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید
• حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده شود
• داشتن رژیم غذایی متعادل
• پرهیز از غذا و نوشیدنی های قندی

برای تمیزی کامل دندان ها باید به دندانپزشک مراجعه کرد. مراجعه به دندانپزشک، هر 6 تا 12 ماه، سلامت و تمیزی دندان ها را تضمین می کند. به علاوه، اگر در دندان ها مشکلی وجود داشته باشد، دندامپزشک سریع متوجه می شود و درمان را آغاز می کند.