شکستگی و ترک خوردن دندان

شکستگی دندان ها بر اثر عوامل مختلفی مانند جویدن غذاهای سخت، فشار دادن دندان ها بر روی هم و یا افزایش سن اتفاق می افتد. شکستن دندان، یکی از اصلی ترین دلایل از دست دادن دندان ها در کشور های پیشرفته است.

دلایل ایجاد ترک و یا شکستگی در دندان

عوامل مختلفی می توانند باعث این اتفاق شوند؛ از جمله:

• نیروی وارد شده به دندان ها در اثر فشردن دو فک بالا و پایین روی همدیگر.
• پر کردگی های بسیار بزرگ که باعث کاهش استحکام دندان می شوند.
• جویدن و گاز زدن مواد غذایی سفت مانند یخ، نواع آجیل و یا آبنات
• هر گونه ضربه ای که به دهان وارد شود؛ مثلا آسیب دیدن دهان و دندان ها در تصادفات رانندگی و ورزش های رزمی
• تغییرات ناگهانی دمای درون محوطه دهانی. برای مثال، خوردن غذایی بسیار سرد بلافاصله پس از خوردن غذای داغ
• کهولت سن می تواند احتمال شکستگی و ترک دندان ها را بیشتر کند. معمولا افراد بالای 50 سال، بیشتر دچار ترک و شکستگی دندان می شوند.

شکستگی و ترک خوردن دندان

انواع ترک خوردگی دندان

ترک هایی که در دندان ها ایجاد می شوند، یکی از حالات زیر را دارند:

ترک خطی (craze line)

این نوع از ترک، به صورت خط های بسیار کوچک در سطح مینای دندان (enamel) است. مینا، لایه سختی است که دندان را پوشانده است. این ترک خوردگی ها دردی را ایجاد نمی کنند و نیاز به درمان ندارند.

شکستگی کاسپ دندان (fractured cusp)

این گونه از شکستگی، معمولا در اطراف پر کردگی های دندان رخ می دهد و در اکثر موارد، تاثیری بر پالپ دندانی (pulp) ندارد. پالپ، قسمت نرم و مرکزی دندان است که شامل اعصاب، بافت پیوندی و مویرگ های خونی می شود. از آن جایی که شکستگی کاسپ دندان، پالپ را درگیر نمی کند، باعث ایجاد درد نمی شود.

شکستگی یا ترکی که تا خط لثه (gum line) ادامه می یابد

اگر ترکی به صورت عمودی در دندان به وجود بیاید ولی به خط لثه نرسیده باشد، می توان آن را درمان کرد و دندان را نجات داد. اما، زمانی که ترک عمودی دندان به خط لثه رسیده باشد، معمولا تنها راه کشیدن دندان است. به هر حال، در صورت مشاهده ترک یا شکستگی عمودی در دندان، باید سریعا به دندان پزشک مراجعه کرد. هر چه سریع تر اقدام بکنیم، احتمال درمان و نجات دندان بیشتر می شود.

شکستن دندان به صورت کامل ( دو تکه شدن دندان)

در این نوع از شکستگی، ترک ایجاد شده تا زیر خط لثه ادامه پیدا می کند. در واقع، دندان به دو قسمت جدا تقسیم می شود. در چنین مواردی، احتمال نجات کل دندان بسیار کم است و دندان پزشک می تواند تنها بخشی از دندان را نجات دهد.

شکستگی عمودی ریشه (vertical root fracture)

شکستگی عمودی ریشه با ایجاد ترکی در زیر خط لثه آغاز می شود. این ترک، با گذشت زمان بزرگ و بزرگ تر می شود. این اتفاق معمولا نشانه و علامتی ندارد؛ مگر در مواقعی که دندان دچار عفونت می شود. در این نوع از شکستگی نیز، ممکن است مجبور به کشیدن دندان شویم.

شکستگی و ترک خوردن دندان

علائم شکستگی و ترک دندان

برخی از شکستگی ها ممکن است هیچ علامتی به همراه نداشته باشند. با این حال، برخی نشانه هایی که ممکن است در اثر ترک خوردن دندان ها دیده بشوند، عبارتند از:

• احساس درد در هنگام جویدن و یا گاز زدن.
• حساسیت زیاد دندان ها نسبت به گرما، سرما و یا شیرینی.
• درد های دندانی که بدون دلیل به وجود می آیند.
• التهاب و ورم لثه در اطراف دندانی که دچار شکستگی شده است.

نحوه تشخیص

عکس های رادیوگرافی (X-rays) ترک های دندانی را مشخص نمی کنند. همچنین، شکستگی دندان در بسیاری از افراد بدون علامت است. به همین دلیل، دندان پزشک برای تشخیص اعمال زیر را انجام می دهد:

• دندان پزشک از بیمار در مورد سوابق دندانی اش سوال می کند. برای مثال، دانستن این که بیمار غذاهای سفت زیادی مصرف می کند و یا این که فرد دندان هایش را بر روی هم فشار می دهد، می تواند به دندان پزشک کمک کند.
• معاینه دندان ها به صورت دقیق و به وسیله لنز های مخصوص. با انجام این کار، دندان پزشک می تواند کوچک ترین ترک های موجود در دندان ها را ببیند.
• استفاده از یک اکسپلورر دندانی (dental explorer) برای یافتن هر گونه شکستگی در سطح دندان ها.
• رنگ کردن دندان ها با رنگ های مخصوص. در این روش، رنگ روی دندان باعث می شود تا شکستگی ها خود را بیشتر نشان دهند.
• معاینه لثه ها برای یافتن هر گونه التهاب و تورم. التهاب لثه می تواند نشانگر وجود ترک های عمودی در دندان باشد.
• تهیه عکس رادیوگرافی. عکس، ترک ها را مشخص نمی کند اما می توان به وسیله آن از سلامت پالپ دندان مطلع شد. مشاهده هر گونه مشکل در رابطه با سلامت پالپ دندانی می تواند نشانگر وجود ترک یا شکستگی باشد.
• دندان پزشک ممکن است از بیمار بخواهد تا شئ ای را گاز بگیرد. اگر فرد پس از گاز گرفتن احساس درد بکند، می تواند نشانه ای از وجود شکستگی و یا ترک باشد.

روش های درمانی

روش درمانی که در نهایت انتخاب می شود، به اندازه ترک، محل آن، علائم ایجاد شده و ادامه یافتن آن تا زیر خط لثه بستگی دارد. روش های درمانی رایج عبارتند از:

شکستگی و ترک خوردن دندان

باندینگ (bonding)

در روش باندینگ، دندان پزشک با استفاده از رزین پلاستیکی، ترک و شکستگی ایجاد شده را پر می کند. با انجام این کار، ظاهر و عملکرد دندان به حالت عادی باز می گردد.

شکستگی و ترک خوردن دندان

روکش (crown)

روکش دندان، ابزاری مصنوعی از جنس چینی و یا سرامیک است. روکش بر روی دندانی که خراب شده است، قرار می گیرد. قبل از گذاشتن آن، دندان پزشک مقداری از مینای دندان را می تراشد تا برای روکش جای کافی وجود داشته باشد. ابتدا مدلی از روی دندان مورد نظر تهیه می شود. سپس این مدل به آزمایشگاه های مخصوصی برای ساخت روکش می رود. رنگ آن نیز مطابق با دندان های فرد انتخاب می شود. این پروسه، چند هفته طول می کشد. در آخر، دندان پزشک روکش را بر روی دندان ترک خورده، قرار می دهد. با مراقبت های درست، روکش تا مدت بسیار طولانی سالم باقی می ماند.

با پیشرفت تکنولوژی، بعضی از دندان پزشک ها می توانند روکش های چینی را ، در زمانی کوتاه، در کلینیک و یا مطب خود بسازند.

شکستگی و ترک خوردن دندان

عصب کشی (root canal)

زمانی که شکستگی به پالپ دندان رسیده باشد، دندان پزشک متخصص معمولا عصب کشی را پیشنهاد می دهد. در عصب کشی، پالپ آسیب دیده برداشته می شود و استحکام دندان افزایش می یابد. انجام این پروسه از بروز عفونت و ضعیف تر شدن جلوگیری می کند.

شکستگی و ترک خوردن دندان

کشیدن دندان

اگر ساختار کلی دندان، اعصاب و ریشه های زیر آن آسیب دیده باشند، تنها راه کشیدن دندان است.

در چه مواقعی نیازی به درمان نیست؟

بسیاری از افراد، بر روی دندان های خود ترک های ریز و مویی شکل دارند. اگر این ترک ها، در ظاهر دندان تاثیر نداشته باشند و دردی هم برای فرد ایجاد نکنند، نیازی به انجام درمان نیست. با این حال، در صورت مشاهده هر گونه ترک و یا شکستگی در دندان ها، بهتر است به دندان پزشک مراجعه شود. سپس، دندان پزشک تصمیم می گیرد که نیاز به درمان هست یا نه.

ترک خوردن دندان ها چه مشکلاتی را به وجود می آورد؟

از مهم ترین مشکلاتی که در پی شکستگی دندان ایجاد می شود، عفونت است. عفونت می تواند به استخوان ها و لثه ها نیز گسترش پیدا کند. از جمله علائم عمونت دندانی (آبسه دندان)، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تب
• احساس درد در هنگام جویدن
• التهاب لثه ها
• ازیاد حساسیت نسبت به گرما و سرما
• حساس شدن غدد گردنی
• بوی بد دهان

در صورت ایجاد آبسه، دندان پزشک ابتدا چرک را خالی می کند و سپس آنتی بیوتیکی را برای از بین بردن باکتری ها تجویز می کند.

شکستگی و ترک خوردن دندان

مراقبت های لازم و جلوگیری

امکان درمان دندان های ترک خورده و یا شکسته، در خانه وجود ندارد. اما می تواند با رعایت برخی موارد از بروز این مشکل جلوگیری کرد. دندان های قوی و مستحکم، کمتر دچار شکستگی می شوند. به همین دلیل، باید به بهداشت دهان و دندان اهمیت زیادی داد. حداقل دو بار در روز، مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. همچنین، باید هر شش ماه، برای چکاپ، به دندان پزشک مراجعه کنید. از جویدن غذاهای بسیار سفت بپرهیزید. در هنگام انجام ورزش های رزمی، از گارد دهانی استفاده کنید.

اگر احساس می کنید که یکی از دندان هایتان شکسته است، دهانتان را با آب گرم بشویید. از کمپرس یخ استفاده کنید تا لثه اطراف دندان ملتهب نشود. می توانید از مسکن های ضد التهاب مانند ایبوپروفن استفاده کنید. بهتر است هرچه سریع تر به دندان پزشک مراجعه کنید تا در صورت نیاز درمان را آغاز کند.

کلام آخر

بسیاری از افراد، در طول زندگی خود، شکستگی دندان را تجربه می کنند. خوشبختانه روش های درمانی متعددی برای این مشکل وجود دارد. پس از درمان، دندان از لحاظ ظاهر و عملکرد به حالت عادی خود باز می گردد. همان گونه که یک استخوان شکسته، هیچ گاه به حالت اولیه خود باز نمی گردد، دندان ترک خورده و شکسته نیز به صد درصد سلامت خود بر نمی گردد. با این حال، درمان هر چه زود تر انجام شود، احتمال نجات دندان افزایش می یابد و شانس بروز عفونت کم می شود.