دندان ها مجموعه ای از بافت های نرم و سخت هستند. ممکن است دندان ها را به عنوان بخش زنده ای از بدن در نظر نگیرید اما واقعیت این است که دندان های سالم، زنده هستند. زمانی که اعصاب درون پالپ (pulp) که داخلی ترین بخش دندان است، آسیب می بینند، خون رسانی به دندان مختل می شود. صدمه فیزیکی و یا پوسیدگی می تواند به اعصاب دندان آسیب بزند. نرسیدن خون به دندان باعث بروز عفونت و از بین رفتن اعصاب می شود. در چنین حالتی، دندان غیر زنده محسوب می شود.

در ادامه این مقاله، به چگونگی شناسایی و علائم مختلف دندان مرده می پردازیم.

علائم مرگ دندان چیست؟

دندانی مرده به حساب می آید که به آن خون رسانی صورت نگیرد. در بسیاری از افراد، تغییر رنگ یکی از اولین نشانه های مرگ دندان است. احساس درد در دندان و لثه ها نیز یکی دیگر از نشانه ها است.

رنگ دندان های سالم معولا طیفی از رنگ سفید است. البته، بسته به رژیم غذایی و سطح بهداشت دهان، رنگ دندان ها می تواند متفاوت باشد. برای مثال، اگر به طور منظم از مواد غذایی مانند قهوه، زغال اخته و شراب قرمز استفاده می کنید یا سیگار می کشید، دندان های شما ممکن است به رنگ زرد کم رنگ در آمده باشند. برخلاف دندان مرده، این تغییر رنگ در تمام دندان ها ایجاد می شود.

اگر دندان شما به علت مرگ تغییر رنگ دهد، از سایر دندان ها متفاوت می شود. دندان در حال مرگ به رنگ های زرد، قهوه ای کم رنگ، طوسی و سیاه دیده می شود. دندان حالت کبودی پیدا می کند. به مرور زمان، با پیشروی پوسیدگی و از بین رفتن اعصاب، تغییر رنگ دندان مرده شدید تر می شود.

یکی دیگر از نشانه ها، درد است. برخی افراد دردی حس نمی کنند. برخی دیگر، درد خفیف و عده ای درد شدیدی را تجربه می کنند. درد، در اثر از بین رفتن عصب دندان ایجاد می شود. عفونت نیز می تواند درد و سوزش را به وجود بیاورد. از علائم بروز عفونت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بوی بد دهان
• مزه بد در دهان
• التهاب در خط لثه

اگر علائم نکروز شدن و مرگ دندان را در خودتان مشاهده می کنید، سریعا به دندانپزشک مراجعه کنید.

علت مرگ دندان چیست؟

تروما یا آسیب به دندان، می تواند یکی از دلایل مرگ دندان شما باشد. برای مثال، اگر توپ فوتبال به دندان برخورد کند یا اگر زمین بخورید و دندانتان با جایی اصابت کند، امکان دارد دندان شما بمیرد. مرگ دندان ممکن است خیلی سریع اتفاق بیفتد یا چندین ماه و چندین سال طول بکشد.

ممکن است دندان در اثر رعایت نکردن بهداشت دهان نکروز شود. خوب تمیز نکردن دندان ها می تواند باعث ایجاد پوسیدگی شود. در صورتی که پوسیدگی به موقع درمان نشود، دندان به آرامی از بین می رود. سوراخ شدن و پوسیدن دندان ها از مینا (enamel) شروع می شود. مینای دندان، خارجی ترین لایه است و نقش محافظتی دارد. پوسیدگی به تدریج مینای دندان را خراب می کند و در نهایت به پالپ می رسد. در این مرحله، پالپ دندان دچار عفونت می شود و به همین دلیل خون رسانی به دندان متوقف می گردد. زمانی که پوسیدگی به پالپ دندان می رسد، درد شدیدی را حس می کنید.

مرگ دندان

تشخیص دندان مرده

دندان مرده طی معاینه دندانپزشک و بررسی عکس رادیوگرافی (X-rays) مشخص می شود. اگر هر گونه صدمه ای به دندانتان وارد شد، به دندانپزشک مراجعه کنید. در صورت نیاز، درمان بلافاصله آغاز می شود.

درمان مرگ دندان

درمان به موقع و زود هنگام دندان های در حال مرگ و یا مرده، اهمیت زیادی دارد. در صورتی که درمان دیر شروع شود، باکتری موجود در دندان مرده به دندان های دیگر نیز گسترش می یابد و به آن ها آسیب می زند. در مواردی، استخوان فک و لثه ها درگیر می شوند.

دندان پزشک برای درمان دندان در حال مرگ و یا مرده می تواند از پروسه ای به نام عصب کشی (root canal) استفاده کند. در غیر این صورت، دندان باید کشیده شود.

مرگ دندان

عصب کشی

با انجام عصب کشی، دندان در سر جای خود باقی می ماند. در حین پروسه، دندانپزشک سوراخی در دندان ایجاد می کند و با استفاده از ابزار های کوچک و تخصصی، پالپ دندان و بخش های عفونی را بر می دارد. سپس، ریشه دندان ها را پر می کند و می بندد. در آخر نیز، پرکردگی دائمی را روی سوراخی که ایجاد کرده بود، قرار می دهد.

در بسیاری از موارد، پس از انجام عصب کشی باید بر روی دندان روکش قرار داد. دندان هایی که مینای آسیب دیده دارند  و یا مقدار پرکردگی شان زیاد است، بهتر است که روکش داشته باشند. دندان هایی که عصب کشی شده اند، به مرور زمان شکننده می شوند. به همین دلیل، دندان های عقبی که عصب کشی می شوند باید روکش داشته باشند. دندان های پشتی، در جویدن و آسیاب کردن مواد نقش دارند. روکش (crown) پوششی است که به طور اختصاصی برای دندان شما ساخته می شود. دندان پزشک، در ابتدا دندان مورد نظر را سوهان می زند و سپس روکش دائمی را بر روی آن قرار می دهد. روکش به رنگ سایر دندان های شما ساخته می شود تا کمتر به چشم بیاید و طبیعی تر جلوه کند.

اگر دندانپزشک تشخیص دهد که دندان شما به روکش نیازی ندارد، می تواند از سفید کننده برای برطرف کردن تغییر رنگ دندان استفاده کنید. همچنین، ممکن است دندانپزشک ونیر پورسلین (porcelain veneer) را به شما پیشنهاد دهد.

مرگ دندان

کشیدن دندان

اگر دندان شما به شدت آسیب دیده باشد و نتوان آن را دوباره احیا کرد، ممکن است دندانپزشک به شما پیشنهاد دهد که دندان تان را بکشید. طی این پروسه، دندانپزشک دندان را به طور کامل می کشد. پس از کشیدن دندان، می توانید آن را با ایمپلنت، دندان مصنوعی یا بریج جایگزین کنید. می توانید در این باره با دندانپزشک خود مشورت کنید. برخی از سوالاتی که باید جواب آن ها را بدانید، عبارتند از:

• آیا در آینده، باز هم نیاز به تعویض خواهد داشت؟
• هزینه درمان چقدر است؟
• دوران بهبودی چگونه است؟
• آیا دندان جایگزین، نیاز به مراقبت خاصی دارد؟

مدیریت درد

اگر دندان شما شدیدا درد می کند و منتظر شروع درمان دندانپزشکی هستید، با انجام موارد زیر می توانید تا حدی درد را کنترل کنید:

• از نوشیدنی های گرم بپرهیزید زیرا التهاب را افزایش می دهند و درد بد تر می شود.
• از دارو های ضد التهاب بدون نسخه مانند ایبوپروفن استفاده کنید.
• از خوردن غذا های سفت بپرهیزید. فشار لازم برای خرد کردن غذا های سفت می تواند اعصاب آسیب دیده دندان را تحریک کند.

بهتر است که هر چه زود تر به دندانپزشک مراجعه کنید. به یاد داشته باشید که درمان های خانگی نباید جای درمان های تخصصی پزشکی را بگیرند.

نکات لازم برای پیشگیری از مرگ دندان

پیشگیری از مرگ دندان ها، همیشه امکان پذیر نیست. اما می توانید با انجام برخی کار ها، احتمال آن را کاهش دهید:

• بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. روزی 2 بار مسواک بزنید و حداقل 1 مرتبه نخ دندان بکشید.
• هر 6 ماه به دندانپزشک مراجعه کنید. در این صورت، دندانپزشک خیلی زود مشکلات و بیماری ها را تشخیص می دهد و درمان را آغاز می کند. برای مثال، دندانپزشک با تشخیص به موقع پوسیدگی دندان، از پیشرفت آن جلوگیری می کند و پالپ دندان درگیر نمی شود.
• از گارد دهانی استفاده کنید. اگر در ورزش های فیزیکی مانند بوکس شرکت می کنید، توصیه می شود از محافظ دهانی استفاده کنید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید. از غذا هایی که قند بالایی دارند، بپرهیزید. این گونه غذا ها احتمال پوسیدگی دندان را بالا می برند.
• آب بنوشید؛ مخصوصا بعد از خوردن غذا. آب، باکتری هایی را که بین دندان ها جمع شده اند، می شوید و با خود می برد.

کلام آخر

اگر احتمال می دهید که یکی از دندان هایتان در حال مرگ است و یا مرده، سریعا به دندانپزشک مراجعه کنید. درمان به موقع، از وقوع مشکلات احتمالی پیشگیری می کند. اگر دندان به موقع تحت درمان قرار نگیرد، عفونت از دندان مرده به دندان های سالم اطراف گسترش می یابد.