رویش دندان ها که عموماً تحت عنوان دندان درآوردن از آن یاد می شود فرایند دردناکی است که در کودکان رخ می دهد. لازم است والدین با افزایش دانش و آگاهی خود نسبت به این دوران بتوانند به کودکان خود برای گذراندن این دوران کمک کنند. زمانی که نوزادان به شش ماهگی می رسند، مقدار آنتی بادی های موجود در بدن مادر شروع به کاهش می کند و این موضوع باعث می‌ شود که کودکان بیش تر از قبل مستعد ابتلا به بیماری ها شوند. از سوی دیگر تمایل آن ها به خوردن و فرو بردن اجسام مختلف در دهانشان افزایش پیدا می کند. به این ترتیب بهترین اقدامی که والدین می توانند برای کمک به فرزند خود انجام دهند این است که قبل از رسیدن به این دوران، آگاهی و اطلاعات خود را افزایش دهند تا از رفتارها غافلگیر نشوند.

در زمان دندان درآوردن، کودکان عموماً به علت درد لثه هایشان گریه می کنند و در صورتی که والدین بتوانند منشأ درد را مشخص کنند این امکان را خواهند داشت که بتوانند درد را در کودک خود کنترل کنند، البته باید به این نکته نیز توجه کرد که زمان و نحوه رشد دندان در هر کودکی متفاوت است، درست مانند فرایند بلوغ که هر کودکی در سن مشخصی به بلوغ می رسد. در حالی که برخی از نوزادان ممکن است تا زمانی که به ۴ ماهگی می رسند اولین دندان خود را داشته باشند، برخی دیگر ممکن است اولین دندان خود را در یک سالگی تجربه کنند، اما نکته مهمی که وجود دارد این است که دندان های کودکان احتمالاً به ترتیب خاصی در می آیند.

در این مقاله انواع دندان های شیری و نحوه رشد آن ها در دهان کودکان شرح داده شده است.

رشد دندان در کودکان

زمان شروع رشد دندان ها

رشد دندان های شیری از زمانی که نوزادان در رحم مادر خود هستند شروع می شود. در حدود هفته پنجم بارداری اولین جوانه های دندان های شیری در فک نوزاد ظاهر می شود، به این ترتیب نوزاد در بدو تولد دارای مجموعه کاملی از ۲۰ دندان اصلی که ده دندان در فک بالا و ده دندان در فک پایین هستند، میباشد. در واقع این دندان ها در زیر لثه نوزاد پنهان هستند دندان هایی که در این دوران رشد می کنند به عنوان دندان های شیری شناخته می شوند.

نام انواع دندان ها

دندان ها به چند دسته تقسیم بندی می شوند، در ادامه این دسته بندی عنوان شده است:

• دندان های ثنایا یا پیشین. دندان هایی که در قسمت جلویی فک بالا و پایین قرار گرفته ‌اند دندان های ثنایا گفته می شود. هر دندان ثنایا دارای یک لبه برش نازک است. دندان های ثنایای بالایی و پایینی مانند یک قیچی به یک دیگر می رسند تا غذا ها را برش دهند.
• دندان های نیش. دندان های نیش دندان های نوک تیزی هستند که در دو طرف دندان های ثنایا در فک بالا و پایین قرار گرفته اند. از این نوع دندان ها برای تکه کردن غذا ها استفاده می شود.
• دندان های پرمولر یا آسیای کوچک. دندان های پرمولر عموماً دارای سطوح صافی هستند که از آن ها برای خرد کردن غذا استفاده می شود.
• دندان های آسیاب. دندان های آسیاب در مقایسه با دندان های پرمولر اندازه بزرگ تری دارند و در سمت پشت دهان قرار می گیرند. این نوع از دندان با سطوح پهن و صافی که دارند به فرد کمک می‌ کنند تا بتواند غذا را کاملا خرد و آسیاب کند.

در ادامه روند دندان دراوردن و ترتیب رشد دندان ها شرح داده شده است:

رشد دندان در کودکان

دندان های ثنایای مرکزی پایین

دو دندان جلویی کودک که روی فک پایین قرار گرفته اند به عنوان دندان های ثنایای مرکزی شناخته می شوند. این دندان ها احتمالا اولین دندان هایی هستند که در دهان کودک رویش می کنند. همان طور که در قسمت قبلی به این نکته اشاره شد، زمان رشد این دندان ها از کودکی به کودک دیگر متفاوت است. با این حال شایع ترین سن برای رشد این دندان ها بین ۶ تا ۱۰ ماهگی کودکان است. وظیفه اصلی این دندان ها بریدن غذا هنگام گاز گرفتن و جویدن است. این نوع از دندان، باریک، کوچک، مسطح و نازک هستند که به آن ها اجازه می دهد عملکرد خود را به درستی انجام دهند.

دندان های ثنایای مرکزی فوقانی

بعد از دندان های ثنایای مرکزی پایین، نوبت به دندان های ثنایای مرکزی فوقانی می رسد که مستقیماً بالای دندان هایی هستند که قبلاً روییده ‌اند. معمول ترین سن برای رشد این دندان ها بین ۸ تا ۱۳ ماهگی است. دندان های ثنایای مرکزی فوقانی شباهت زیادی به دندان های ثنایای مرکزی پایینی دارند زیرا هنگام گاز گرفتن و جویدن غذا به بریدن آن ها کمک می کنند.

دندانهای ثنایای مرکزی فوقانی معمولاً بسیار بزرگ تر از ثنایای پایینی هستند. این نوع از دندان پهن هستند و نه باریک! از نظر بصری نیز برجسته ترین دندان ها در دهان انسان ها هستند. در زمانی که افراد لبخند می زنند این دندان ها اولین دندان هایی هستند که توجه افراد را به خود جلب می کند.

رشد دندان در کودکان

دندان های ثنایای جانبی

دندان های ثنایای جانبی در دو طرف ثنایای مرکزی در هر دو فک پایین و فک بالا رویش می کنند. شایع ترین سن برای رشد این دندان ها بین ۸ تا ۱۶ ماهگی است. به طور معمول دندان های ثنایای جانبی پایینی ابتدا رشد می کنند و ثنایای فوقانی در یک روند رویش مشابه به دندان های ثنایای مرکزی رویش می کنند. دندان های ثنایای جانبی نیز به بریدن غذا کمک می کنند زیرا شکلی شبیه به سایر دندان های ثنایا دارند.

دندان های پرمولر بالا و پایین

دندانهای پرمولر که در پشت دهان قرار دارند و در مقایسه با دندان های ثنایا سطح نسبتاً صافی دارند و معمولاً در سن ۱۳ تا ۱۹ ماهگی رشد می کنند. این نوع از دندان به علت شکل و صاف و قرارگیری آن ها برای خرد کردن غذا ها عالی هستند.

رشد دندان در کودکان

دندان های نیش

دندانهای نیش،  دندان های بعدی هستند که در دهان افراد رشد می کنند. این دندان ها در کنار دندان های ثنایای جانبی قرار دارند. شایع ترین سن رویش دندان های نیش بین ۱۶ تا ۲۳ ماهگی است. دندان های نیش به دلیل شکل نوک تیزشان برای پاره کردن مواد غذایی سفت تر مناسب است. این نوع از دندان به طور ویژه هنگام خوردن گوشت، بسیار به کار می روند.

دندان های مولر بالا و پایین

مورد بعدی دندان ها که در دهان کودک رشد میکنند دندان های آسیاب هستند. این دندانها معمولاً از فک بالا و پایین تقریباً یک سال پس از پرمولر ها رویش می کنند. میانگین سنی برای رشد این دندان ها بین ۲۵ تا ۳۳ ماهگی است. دندانهای آسیاب پایینی احتمالاً قبل از دندانهای بالا بیرون میزند، اما فاصله بین رویش این دو دسته دندان خیلی طولانی نیست. دندان های آسیاب شکل صافی دارند و دندان های بزرگی هستند. این دندان ها در پشت دهان بیرون می آیند و به دلیل اندازه و شکل منحصر به فر خود، به آسیاب کردن غذا هنگام غذا خوردن کمک می کند.

رشد دندان در کودکان

نحوه مدیریت کردن دندان درآوردن کودکان

سیستم ایمنی نوزادان از حدود ۶ ماهگی شروع به تغییر می کند، این امر در کنار تمایل به گذاشتن اشیا در دهان، کودکان را مستعد ابتلا به بیماری ها می کند. علائم بیماری های رایج دوران کودکی، ایجاد تغییراتی در خواب، تغییر در الگوهای غذا خوردن، بی قراری، بثورات پوستی، آبریزش آب دهان، آبریزش بینی و اسهال اغلب با دندان درآوردن مرتبط هستند، البته ممکن است این علائم به علت بیماری های دیگر نیز مشاهده شوند، بنابراین در صورتی که کودکی این علائم را دارد باید هر چه زودتر با متخصص مشورت کرد تا از علل احتمالی دیگر مانند باکتری، ویروس و عفونت در گوش میانی اطمینان حاصل کرد.

برای هر دندانی مدت زمان ۸ روز طول می کشد تا به طور کامل رویش پیدا کند، ۴ روز قبل از این که دندان بیرون بیاید علائمی در کودکان ایجاد می ‌شود و سپس سه روز پس از بیرون آمدن دندان هم چنان علائمی وجود دارند. در شرایطی ممکن است حباب آبی مایل به خاکستری روی لثه دقیقا جایی که دندان رویش می کند دیده شود، این حباب به عنوان کیست رویش شناخته می ‌شود و معمولاً بدون درمان از بین می‌ رود.

در این دوران ممکن است آرام نگه داشتن کودک امری دشوار باشد. در ادامه به برخی از نکاتی که می توانند به تسکین درد کودک در این دوران کمک کنند اشاره شده است.

• ماساژ دادن. یکی از اقداماتی که برای تسکین درد کودکان در این دوران می توان انجام داد ماساژ لثه های کودک است. والدین باید به آرامی لثه را با انگشتان تمیز یا یک پارچه نرم و مرطوب ماساژ دهند. همچنین از حلقه های دندان گیری که مقداری سرد باشند نیز می ‌توان در این دوران استفاده کرد. سرما (البته نه یخی) زیاد می تواند ناراحتی ناشی از دندان درآوردن را به طور قابل توجهی کاهش دهد لازم است در زمان خرید حلقه های دندان گیر پلاستیکی نکات استفاده از محصول را بررسی کرد.
• داروهای مسکن. پاراستامول برای تسکین درد کودکان به خوبی می تواند عمل کند. ایبوپروفن نیز یکی دیگر از مسکن هایی است که می تواند کمک کننده باشد، اما ممکن است برای کودک قابل تحمل نباشد. از مصرف خودسرانه دارو خودداری کرده و حتما بر اساس توصیه و تجویز پزشک اقدامات درمانی را در پیش بگیرید.
• خشک کردن آب دهان کودک. آب دهان کودک می تواند در پوست اطراف دهان حساسیت هایی ایجاد کند، پس لازم است والدین در طول روز و به آرامی این آب را با یک پارچه نرم تمیز کنند.

کلام آخر

در زمان رویش دندان های کودکان علائمی وجود دارند که بسیار شایع هستند و عموما بدون دارو قابل کنترل هستند. به طور متوسط کودکان تا سن سه سالگی دارای ۲۰ دندان شیری کامل هستند. دندان های شیری به ترتیب خاصی در دهان شروع به رشد می کنند. در این دوران ممکن است علائمی وجود داشته باشد و لازم باشد والدین با آگاهی، به کاهش درد و این علائم کمک کنند. در سنین بین ۶ تا ۷ سالگی دندانهای شیری شروع به افتادن می‌کنند و به جای آن ها دندان های دائمی شروع به بیرون آمدن می کنند. در سن حدود ۲۱ سالگی افراد به طور متوسط ۳۲ دندان دائمی دارند که ۱۶ دندان در فک بالا و ۱۶ دندان در فک پایین قرار می گیرند.