دندان های عقل (wisdom teeth)، سومین دسته از دندان های آسیا یا مولر (molar) هستند که در پشتی ترین بخش دهان رشد می کنند. دندان های عقل معمولا در آخرین سال های نوجوانی یا در اوایل بزرگ سالی در می آیند.

به وضعیتی که دندان در زیر لثه گیر کند و یا فضای کافی برای درآمدن از لثه نداشته باشد، دندان عقل نهفته (impacted wisdom tooth) می گوییم. دندان های نهفته، با احتمال بالا تری به بیماری، پوسیدگی و دیگر مشکلات دندانی دچار می شوند.

در ادامه مقاله، به روش های درمانی دندان های نهفته می پردازیم.

دندان عقل نهفته

نشانه ها و علائم دندان عقل نهفته

برخی افرادی که دارای دندان عقل نهفته هستند، هیچ نشانه یا علامت خاصی را مشاهده نمی کنند. برخی دیگر از افراد، دارای علائم واضحی هستند. دندان ممکن است کمی از لثه خارج شود. به این حالت دندان نهفته جزئی (partially impacted) گفته می شود. دندان عقل نهفته جزئی، می تواند باعث گیر افتادن ذرات مواد غذایی در اطراف خود شود و پروسه تمیز کردن دندان را سخت تر کند. در بعضی موارد، نهفتگی جزئی دندان همراه با درد شدید است.

اگر دندان عقل نهفته، دچار عفونت یا هر گونه مشکل دیگری بشود، امکان دارد که علائم زیر مشاهده شوند:

• درد و ورم اطراف فک
• قرمزی، التهاب و خون ریزی لثه ها
• بوی بد دهان
• مزه ناخوش دهان
• دشواری در باز کردن دهان

در مواردی، دندان نهفته هیچ گاه از لثه خارج نمی شود. به این حالت، دندان عقل نهفته کامل (fully impacted) می گوییم.

دندان عقل نهفته به چه علت ایجاد می شود؟

به طو کلی، دندان عقل زمانی که فک شما فضای خالی کافی برای رشد دندان نداشته باشد، به صورت نهفته در می آید. در مواردی، دندان با زاویه نادرستی رشد می کند و به همین دلیل نهفته می شود.

عوامل دخیل در ایجاد دندان نهفته

اگر که موارد زیر در مورد شما صدق می کنند، با احتمال بالا تری ممکن است دچار دندان عقل نهفته شوید:

• سنین بین 17 تا 25
• داشتن فک کوچک

راهی برای پیش گیری از نهفته شدن دندان وجود ندارد. اما، رعایت بهداشت دهان و دندان می تواند از مشکلات احتمالی، تا حد زیادی جلوگیری کند.

دندان عقل نهفته

دندان عقل نهفته چگونه تشخیص داده می شود؟

دندانپزشک، با معاینه دندان های شما و بررسی عکس های رادیوگرافی (x-rays) می تواند وجود دندان عقل نهفته را تشخیص دهد. عکس رادیوگرافی علاوه بر نمایش نهفته بودن دندان، آسیب دیدگی استخوان و بافت های اطراف را نیز نشان می دهد.

اگر دندان های شما نهفته هستند، می توانید با دندانپزشک خود در مورد مزایا و معایب انجام عمل جراحی، مشورت کنید.

دندان عقل نهفته

روش درمان

اگر دندان های نهفته، برای شما مشکلاتی ایجاد کرده اند، یکی از راه های پیشنهادی، کشیدن آن ها است. جراحی بیرون آوردن دندان عقل نیز، مدت زیادی طول نمی کشد و می توانید در همان روز به خانه برگردید.

دندانپزشک و یا جراح فک و صورت، پروسه کشیدن و بیرون آوردن دندان عقل را انجام می دهند. دندانپزشک معمولا از دارو های بی حسی استفاده می کند تا در حین پروسه، ناراحتی و دردی برای شما به وجود نیاید. بی حسی، انواع مختلفی دارد:

• بی حسی موضعی. برای بی حس کردن دهان به کار می رود.
• آرام بخش بی حس کننده. برای ریلکس کردن و کاهش درد شما استفاده می شود.
• بیهوشی عمومی. شما را به خواب فرو می برد و بدین صورت در حین انجام پروسه، هیچ چیزی را حس نخواهید کرد.

برای انجام این پروسه، جراج برشی را در لثه های شما ایجاد می کند و استخوان مشکل ساز را خارج می کند. سپس، دندان مورد نظر را بیرون می آورد. در انتها، برش ایجاد شده با بخیه بسته می شود و روی آن گاز پانسمان (gauze) قرار می گیرد. این جراحی معمولا بین 30 تا 60 دقیقه طول می کشد. اگر دندان شما به طور کامل، در عمق لثه ها یا استخوان فک نهفته باشد، پروسه جراحی کمی سخت تر می شود.

دوران بهبودی پس از کشیدن دندان عقل

بسیاری از افراد، چند روز پس از انجام جراحی می توانند به فعالیت های عادی و روزمره خود باز گردند. اما، بهبودی کامل دهان حدود شش هفته طول می کشد.

در هفته اول پس از جراحی، معمولا نمی توانید دهان خود را خیلی باز نگه دارید. این وضعیت کاملا طبیعی است. توصیه می شود که در این دوران، غذاهای نرم را بیشتر مصرف کنید. ممکن است که درد، ورم و کمی خون ریزی داشته باشید. دندانپزشک درباره کنترل درد و ناراحتی پس از عمل جراحی، دستورالعمل های دقیقی را در اختیار شما قرار می دهد؛ مانند مصرف به موقع از دارو های مسکن و استفاده از کمپرس یخ.

در موارد بسیار نادر، ممکن است محل جراحی خشک شود که بسیار دردناک است. این اتفاق زمانی رخ می دهد که پس از جراحی، لخته خون به درستی شکل نگیرد و یا از جای خود کنده شود. وقتی لخته در سر جای خود نباشد، استخوان زیرین نمایان می شود.

آیا کشیدن دندان های نهفته الزامی است؟

اگر دندان نهفته تان مشکلی برای شما ایجاد نکرده است، ممکن است در آوردن آن لازم نباشد. دندانپزشک پس از معاینه دندان هایتان، بهترین راه را به شما پیشنهاد می دهد.

در جامعه پزشکی، بر سر این که باید با دندان نهفته ای که بدون علامت است، چه کرد، اختلاف نظر وجود دارد. برخی دندانپزشکان باور دارند که دندان، قبل از این که فرصت کند مشکلی پیش بیاورد، باید کشیده شود. برخی دیگر، می گویند که نیازی به در آوردن دندان نیست.

اگر تصمیم گرفته اید که عمل جراحی کشیدن دندان عقل را انجام ندهید، همچنان باید به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید. چکاپ های روتین دندانی و تمیز نگه داشتن آن ها، اهمیت بسیار زیادی دارند.

دندان عقل نهفته

خطرات و مشکلات ناشی از نهفتگی دندان

تمیز نگه داشتن دندان های عقل بسیار دشوار است. اگر دندان عقل کشیده نشود، می تواند مشکلاتی را ایجاد کند؛ از جمله:

• پوسیدگی (decay) و ایجاد سوراخ در دندان (cavity)
• متراکم و نامرتب کردن دندان های مجاور
• آسیب به دیگر دندان ها
• کیست ها (cysts)
• بیماری لثه

به همین خاطر است که برخی دندانپزشکان برای دندان های نهفته ای که مشکلی هم ایجاد نکرده اند، جراحی در آوردن دندان را پیشنهاد می کنند.

کلام آخر

دندان عقل نهفته، ممکن است هیچ مشکلی به وجود نیاورد. اما در صوتی که نهفتگی دندان همراه با علائم و نشانه های گفته شده باشد، معمولا به جراحی نیاز است. در آوردن دندان های عقل در سنین پایین می تواند نتایج بهتری داشته باشد. اگر شما نیز دندان عقل نهفته دارید، با دندانپزشک یا جراح فک و صورت در رابطه با بهترین راه درمانی، مشورت کنید.