دیاستما (diastema)، فاصله یا شکاف میان دندان ها است. این مشکل هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده می شود و آسیبی به فرد وارد نمی کند. در کودکان، زمانی که دندان های دائمی در می آیند، این فاصله به طور خود به خود از بین می رود.

وقتی شکاف یا فاصله میان دندان ها از 0.5 میلی متر بیشتر باشد، به آن دیاستما می گوییم. دیاستما ممکن است بین هر یک از دندان ها به وجود بیاید. وجود فاصله میان دندان ها، معمولا مشکلی برای شما ایجاد نمی کند. البته، ممکن است از ظاهر آن ناراضی باشید و بخواهید فضای خالی میان دندان هایتان را کوچک تر کنید.

در این مقاله، به عوامل ایجاد دیاستما، روش های درمانی و پیشگیری می پردازیم.

عوامل ایجاد فاصله بین دندان ها

موارد زیر می توانند باعث ایجاد فاصله بین دندان ها شوند:

نسبت اندازه دندان ها به اندازه استخوان فک

اگر فرد دندان های کوچک و به نسبت، فک بزرگی داشته باشد، میان دندان هایش فاصله ایجاد می شود. به همین علت است که دیاستما می تواند در یک خانواده به صورت ارثی وجود داشته باشد.

نداشتن دندان یا کوچک بودن دندان ها

اگر برخی دندان های خود را از دست داده اید و یا دندان های کوچکی دارید، ممکن است به دیاستما دچار شوید. این اتفاق معمولا برای دندان های پیش بالایی می افتد. در واقع اگر دندان های پیش فک بالا از دست بروند و یا کوچک باشند، میان دو دندان پیش جلویی فاصله به وجود می آید.

بزرگ بودن بیش از حد فرنوم (frenum) لب

فرنوم لب (بند لب)، بافتی است که از لب بالا تا لثه بالای دندان های جلویی امتداد پیدا می کند. اگر این بافت بیش از حد بزرگ شود، امکان دارد بین دندان های جلویی فاصله ای ایجاد کند.

بیماری لثه

حرکت و جابه جایی دندان ها از نشانه های بیماری لثه پیشرفته است. در افرادی که به بیماری لثه مبتلا هستند، التهاب لثه ها باعث آسیب به استخوان فک می شود. در نهایت، امکان دارد دندان ها لق شوند و یا از هم فاصله بگیرند.

واکنش بلع نادرست

اگر واکنش بلع صحیح باشد، زبان به سقف دهان می چسبد. ممکن است فرد به اشتباه، در هنگام بلع زبان خود را به دندان های جلویی بچسباند. به مرور زمان، فشار وارد شده به دندان های جلویی باعث حرکت آن ها به سمت جلو و ایجاد فضای خالی میان دندان ها می شود.

عادات

مکیدن انگشت شست، مکیدن لب ها، فشردن زبان به دندان ها (تانگ تراست) و دیگر عادات مشابه می توانند باعث حرکت دندان های جلویی شوند. حرکت و جابه جایی دندان ها نیز ممکن است به ایجاد دیاستما ختم شود.

از دست دادن دندان های شیری

هنگام افتادن دندان های شیری، امکان دارد کودکان به صورت موقتی به دیاستما دچار شوند. زمانی که دندان های دائمی آن ها شروع به رشد کند، فواصل میان دندان ها بسته می شود. از آن جایی که این نوع دیاستما در بین کودکان بسیار رایج است، دندانپزشکان آن را پدیده ای طبیعی به حساب می آورند و برای آن درمانی را شروع نمی کنند.

تحقیقات انجام شده در سال 2012 نشان می دهد که دو سوم کودکان، هنگام افتادن دندان های شیری به دیاستما دچار می شوند. در این کودکان، دندان های پیش مرکزی در می آیند اما دو دندان پیش دیگر افتاده اند و فضای خالی به وجود آورده اند.

علائم و نشانه ها

تنها نشانه و علامت دیاستما، وجود فاصله میان دندان ها است. اگر دندان ها به علت بیماری لثه لق شده باشند، ممکن است فرد احساس درد و ناراحتی داشته باشد؛ مخصوصا در هنگام غذا خوردن. از دیگر نشانه های بیماری لثه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قرمز شدن لثه ها
• حساس و ملتهب شدن لثه ها
• خون ریزی لثه ها
• عقب رفتن و تحلیل لثه ها
• بوی بد دهان
• لق شدن دندان ها

تشخیص

تشخیص دیاستما بسیار راحت است. در واقع، دندانپزشک باید فضای خالی میان دندان ها را شناسایی کند. به طور معمول، خود فرد در هنگام مسواک زدن و نخ دندان کشیدن متوجه فاصله میان دندان هایش می شود.

درمان

امکان دارد درمان دیاستما ضروری نباشد؛ مخصوصا اگر فاصله ایجاد شده به دلیل تفاوت اندازه دندان ها و استخوان فک یا افتادن دندان های شیری باشد. ممکن است فرد به علت نارضایتی از ظاهر دندان های خود، بخواهد که دیاستما را درمان کند. روش های متعددی برای درمان دیاستما وجود دارد:

بریس های ارتودنسی

استفاده از بریس های ارتودنسی، روشی معمول برای درمان دیاستما است. بریس های ارتودنسی به دندان ها فشار وارد می کنند و بدیت ترتیب، فاصله میان دندان ها را کاهش می دهند. حتی اگر تنها میان دو دندان فاصله وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به استفاده از بریس دندانی کامل باشد؛ چرا که حرکت هر یک از دندان ها می تواند کل دهان را تحت تاثیر قرار دهد.

ونیر (veneer) یا باندینگ (bonding)

از روش های دیگر برای درمان دیاستما می توان ونیر یا باندینگ دندان را نام برد. این دو روش مخصوصا زمانی کاربرد دارند که دیاستما در اثر کوچک بودن دندان ها ایجاد شده باشد.

در باندینگ دندان، روی سطح دندان رزین قرار می گیرد. سپس، به کمک یک منبع نور رزین سخت و سفت می شود. در پروسه گذاشتن ونیر روی دندان ها، قطعاتی از پورسلین روی سطح دندان ها چسبانده می شود.

ایمپلنت دندان (dental bridge) یا بریج (bridge)

اگر فاصله ایجاد شده میان دندان ها به دلیل افتادن یک یا چند دندان باشد، باید پروسه درمانی گسترده تری انجام شود؛ مانند ایمپلنت دندان یا بریج دندانی. برای جایگذاری ایمپلنت دندانی، پیچ های فلزی در استخوان فک قرار داده می شوند و دندان مصنوعی روی این پیچ ها قرار می گیرد.

بریج، دندان مصنوعی است که به یک یا هر دو دندان مجاور خود متصل می شود و فاصله خالی را پر می کند.

جراحی

اگر دیاستما به علت بزرگ بودن فرنوم ایجاد شده باشد، ممکن است دندانپزشک فرنکتومی (frenectomy) را پیشنهاد دهد. در فرنکتومی، بافت اضافه فرنوم برداشته می شود.

در نوجوانان و بزرگسالان، برای بسته شدن فاصله میان دندان ها باید از بریس های دندانی استفاده شود. در کودکان کم سن تر، فضای خالی ممکن است به صورت خود به خودی از بین برود.

درمان بیماری لثه

بیماری لثه باید به موقع درمان شود تا عفونت از بین برود و از مشکلاتی مانند افتادن دندان پیشگیری شود. ممکن است برای درمان، نیاز به انجام جرم گیری باشد تا تارتار تشکیل شده روی دندان ها و لثه ها پاک شود. به علاوه، جرمگیری باکتری های ایجاد کنند عفونت را از بین می برد. آنتی بیوتیک های خوراکی یا موضعی نیز می توانند کمک کننده باشند.

در موارد حاد، برای پاک کردن تارتار جمع شده در زیر لثه ها، جراحی انجام می شود. هر گاه لثه ها سلامت خود را بازیافتند، دندانپزشک می تواند با استفاده از یکی از روش های گفته شده، فاصله خالی میان دندان ها را از بین ببرد.

پیشگیری

پیشگیری از همه انواع دیاستما امکان پذیر نیست. اما، اگر برخی عادات یا بیماری لثه باعث فاصله میان دندان ها شده اند، می توان با رعایت بهداشت دهان و دندان از بسیاری از مشکلات جلوگیری کرد. بنابراین، توصیه می شود که موارد زیر را انجام دهید:

• 2 بار در روز مسواک بزنید.
• هر روز از نخ دندان استفاده کنید.
• به طور منظم، برای جرم گیری و چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید.
• از مکیدن انگشت شست بپرهیزید
• اگر واکنش بلع شما نادرست است، آن را تصحیح کنید.

کلام آخر

همانطور که گفته شد، عوامل متعددی می توانند باعث ایجاد فاصله میان دندان ها شوند. روش های درمانی مختلفی نیز وجود دارند تا از شدت دیاستما بکاهند و یا به طور کامل آن را درمان کنند.

پس از اتمام دوره درمان، فاصله بسته شده به همان صورت باقی می ماند؛ مگر اینکه فرد برخی عادات خود مانند مکیدن انگشتان را از سر بگیرد و یا از دستورات دندانپزشک پیروی نکند.