دندان عقل چیست؟

دندان های عقل جزو دندان های مولر (molars) هستند و در عقب دهان قرار می گیرند. در واقع، دندان عقل سومین دندان مولر است. در بیشتر افراد، دندان های عقل بین 17 تا 25 سالگی نمایان می شوند.

همانند دندان های دیگر، اتفاقات زیر ممکن است برای دندان های عقل رخ دهد:

• پوسیدگی
• سوراخ شدن دندان
• نهفته شدن دندان
• گیر کردن دندان در زیر لثه ها

اگر دندان های عقل شما دچار عفونت شوند، باید برای درمان به دندانپزشک مراجعه کنید. البته، هر دردی نشانه عفونت دندان نیست. در ادامه، روش های درمانی عفونت دندان عقل را شرح می دهیم.

عفونت چگونه به وجود می آید

از آنجایی که تمیز کردن دندان های عقل کمی دشوار است، ممکن است این دندان ها دچار عفونت شوند. ذرات غذا و باکتری ها میان دندان ها و لثه ها به دام می افتند. تمیز کردن فضای بین دندان های عقل و دندان های جلویی آسان نیست. به همین دلیل، احتمال عفونت دندان های عقل افزایش می یابد.

اگر دندان عقل نهفته (impacted wisdom tooth) باشد، به درستی از لثه خارج نمی شود. ممکن است تنها نیمی از دندان از لثه خارج شود و کج رشد کند. دندان های عقل نیمه نهفته (partially impacted wisdom tooth) با احتمال بیشتری دچار عفونت می شوند. زیرا شکل و زاویه آن ها، پوسیدگی دندان را آسان تر می کند. عفونت یا پوسیدگی شدید دندان زمانی اتفاق می افتد که باکتری ها بیش از حد رشد کنند و تکثیر شوند و لایه بیرونی دندان را سوراخ کنند.

انواع مختلفی از باکتری ها می توانند در دندان های عقل عفونت ایجاد کنند. در موارد نادر، عفونت به نواحی دیگر دهان و سر گسترش می یابد. از جمله باکتری هایی که در ایجاد عفونت دندان نقش دارند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استرپتوکوکوس
• اکتینومایسز
• فوزو باکتریوم
• پپتوستروپتوکوکوس

درمان

برای درمان عفونت دندان عقل، معمولا اقدامات زیر انجام می شود:

• دندانپزشک داروهایی را برای درمان دندان تجویز می کند.
• پروسه هایی برای بازسازی و ترمیم دندان انجام می شود.
• ممکن است برای کشیدن دندان عقل نیاز باشد که عمل جراحی انجام شود.

دندانپزشک، دندان های شما را معاینه می کند و عکس رادیوگرافی تهیه شده از دهان را بررسی می نماید. سپس با توجه به وضعیت دهان شما، بهترین روش درمانی را برمی گزیند.

دارو ها

برای از بین بردن کامل عفونت دندان عقل، باید آنتی بیوتیک نیز مصرف کنید. ممکن است نیاز باشد ابتدا یک هفته این آنتی بیوتیک ها را مصرف کنید و سپس، دندان کشیده یا ترمیم شود. آنتی بیوتیک ها روند بهبودی را تسریع می کنند و از گسترش باکتری ها جلوگیری می نمایند.

از جمله آنتی بیوتیک هایی که تجویز می شوند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پنی سیلین
• آموکسی سیلین
• مترونیدازول
• کلیندامایسین
• اریترومایسین

همچنین، ممکن است دندانپزشک برای کاهش درد عفونت دندان دارو های زیر را تجویز کند:

• ایبوپروفن
• استامینوفن
• آسپیرین

ترمیم دندان

پس از اینکه عفونت دندان از بین برده شد، باید دوباره به دندانپزشک مراجعه کنید تا مراحل بعدی درمان انجام شود. دندان عقل یا باید ترمیم شود و یا کشیده شود. درمان پوسیدگی در دندان عقل مانند سایر دندان ها است. ممکن است نیاز به پرکردگی یا روکش باشد. همچنین، امکان دارد که دندانپزشک سطوح جانبی و روی دندان عقل را سوهان بکشد و صاف کند. با انجام این کار، ذرات غذای کمتری میان دندان ها و لثه ها گیر می کند و از تراکم دندان ها کاسته می شود.

کشیدن دندان عقل

اگر دندان عقل شما آسیب دیده باشد و یا پوسیده شده باشد، دندانپزشک کل دندان یا بخشی از آن را خارج می کند. در صورتی که دندان عقل نهفته باشد و یا عفونت کرده باشد، دندان باید جراحی شود.

دندانپزشک بافت لثه روی دندان عقل نهفته را برمی دارد تا دندان بتواند به خارج لثه رشد کند. جراحی دیگری وجود دارد که طی آن، تنها بخش بالایی دندان عقل برداشته می شود که به آن کورونکتومی (coronectomy) گفته می شود. با انجام کورونکتومی، ریشه های دندان، اعصاب و استخوان فک اطراف دندان سالم باقی می مانند.

حقایقی در مورد جراحی دندان

کشیدن دندان عقل ممکن است کمی دشوار باشد. برای انجام این کار، فرد باید تحت بی حسی موضعی و یا بیهوشی عمومی باشد. پروسه حدود 20 دقیقه طول می کشد. امکان دارد دندانپزشک مجبور به تکه تکه کردن دندان شود و سپس تکه ها را خارج کند. در این حالت، آسیبی به اعصاب و استخوان فک وارد نمی شود.

از جمله خطرات احتمالی و عوارض جانبی پس از کشیدن دندان عقل، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خونریزی
• عفونت
• بی حسی زبان، لب پایین و چانه
• ضعف استخوان فک

عفونت در دهان می تواند از دو هفته تا دو ماه پس از کشیدن دندان عقل اتفاق بیفتد. در صورت مشاهده علائم، دندانپزشک خود را مطلع کنید. ممکن است نیاز باشد یک دوره آنتی بیوتیک مصرف کنید.

درمان های خانگی

درمان های خانگی نمی توانند عفونت دندان عقل را درمان کنند. اما، برخی از این روش ها در کاهش درد و ناراحتی ناشی از عفونت موثر هستند. تا زمان مراجعه به دندانپزشک، می توانید از این روش ها کمک بگیرید:

• دهانشویه آب و نمک. مقداری نمک را در آب سرد یا گرم حل کنید. این محلول را چند بار در دهان بچرخانید و سپس به بیرون بریزید. نمک باعث می شود رشد باکتری ها کند تر شود.
• هیدروژن پراکسید. مقدار مساوی آب آشامیدنی و هیدروژن پراکسید را یکدیگر مخلوط کنید. از این محلول به عنوان دهانشویه استفاده کنید. هیدروژن پراکسید یک ماده آنتی باکتریال است و می تواند باکتری های سطح دندان ها و عفونت را از بین ببرد.
• کمپرس یخ. کمپرس یخ را روی گونه خود، در مجاورت محل عفونت قرار دهید. سرما التهاب و ورم را کاهش می دهد.
• دارو های مسکن. برای کاهش درد و ناراحتی می توانید از دارو های مسکن یا ژل های بی حسی موضعی استفاده کنید.

دلایل دیگر دندان درد

دندان های عقل حتی اگر عفونت نکرده باشند، می توانند درد و ناراحتی ایجاد کنند. پس از کشیدن دندان عقل نیز، احساس درد طبیعی است. از دیگر دلایل دندان درد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد لثه. ممکن است لثه های اطراف دندان عقل دچار عفونت شوند؛ که به آن پری کورونیت (pericoronitis) گفته می شود. در پری کورونیت، لثه ها ملتهب، قرمز و دردناک می شوند.
• دندان نهفته یا دندان در حال رشد. دندان عقلی که در حال رشد است و دارد از لثه ها خارج می شود، کمی درد ایجاد می کند. دندان های عقل نهفته نیز، درد به وجود می آورند.
• متراکم بودن دندان ها. اگر در فک، فضای کافی برای رشد دندان عقل وجود نداشته باشد، ممکن است نهفته شود و یا به دیگر دندان ها فشار وارد کند. اگر دندان عقل به دندان های مجاور خود فشار بیاورد، دندان ها حرکت می کنند. در نتیجه، درد و التهاب ایجاد می شود. فشار وارد شده می تواند باعث آسیب به ریشه دندان ها و شکستگی دندان ها شود.
• کیست ها. ممکن است اطراف و یا روی دندان عقل، کیست (cyst) تشکیل شده باشد. کیست، کیسه ای پراز مایع است که روی دندان های عقل نهفته یا نیمه نهفته تشکیل می شود. مانند یک برآمدگی در لثه ها است. در صورت وجود کیست، هر گونه فشار به دندان ها و استخوان فک می تواند دردناک باشد. کیست می تواند به عفونت و دیگر مشکلات منجر شود.
• خشکی حفره دندان. خشکی حفره دندان (dry socket)، مشکل رایجی است و زمانی اتفاق می افتد که حفره خالی دندان به درستی بهبود پیدا نکند. به طور معمول، لخته خونی داخل حفره دندان تشکیل می شود که از استخوان و پایانه اعصاب محافظت می کند. اگر لخته تشکیل نشود، اعصاب ممکن است آسیب ببینند و درد ایجاد شود.
• عفونت حفره دندان. ممکن است پس از کشیدن دندان عقل، حفره دندان دچار عفونت شود. اگر حفره دندان خشک شود و یا ذرات مواد غذایی در آن به دام بیفتند، احتمال عفونت افزایش می یابد.
• عدم بهبودی صحیح. اگر روند بهبودی به درستی طی نشود، پس از کشیدن دندان عقل امکان عفونت وجود دارد. سیگار کشیدن و رژیم غذایی نادرست پروسه بهبودی را کند می کنند. در نتیجه، احتمال خشک شدن حفره دندان و عفونت لثه افزایش می یابد. همچنین، دارو هایی که ایمنی بدن را کاهش می دهند، مانند دارو های شیمی درمانی، می توانند بهبودی را طولانی تر کنند. در
  مواردی، حفره خالی دندان اصلا بهبود پیدا نمی کند و پس از مدتی در لثه ها و استخوان فک عفونت ایجاد می شود.

چه زمان باید به دندانپزشک مراجعه کنید؟

اگر در اطراف دندان عقل درد یا ناراحتی احساس می کنید، به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک دندان های شما را معاینه می کند و عکس رادیوگرافی دندان ها را بررسی می نماید تا علت درد را تشخیص دهد. در صورت مشاهده علائم زیر، آن ها را جدی بگیرید و با دندانپزشک در میان بگذارید:

• درد و حساسیت
• التهاب و ورم لثه ها
• قرمزی و خون ریزی لثه ها
• ترشحات سفید رنگ اطراف دندان ها
• بوی بد دهان
• مزه بد در دهان
• فک درد
• التهاب و ورم فک
• دشواری در تنفس، باز کردن دهان و صحبت کردن

به علاوه، عفونت دندان عقل می تواند علائمی مانند تب، لرز، حالت تهوع و سردرد ایجاد کند.

کلام آخر

نمی توان از نهفتگی دندان عقل جلوگیری کرد. اما با مراجعه منظم به دندانپزشک، می توانید از بروز مشکلات و پیچیدگی های ناشی از آن جلوگیری کنید. رعایت بهداشت دهان و دندان از طریق مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به صورت منظم، می تواند احتمال عفونت دندان عقل را کاهش دهد.