سوراخ یا حفره دندان (cavity) چیست؟

کرم خوردگی دندان یا همان پوسیدگی، به حفره یا سوراخی گفته می شود که در یک دندان به وجود می آید. این سوراخ ها در ابتدا کوچک هستند و اگر درمانی صورت نگیرد، به مرور زمان بزرگ تر می شوند. از آنجایی که پوسیدگی و ایجاد حفره در دندان، در ابتدا همراه با درد نیست و نشانه دیگری هم ندارد، تشخیص زودهنگام آن کمی دشوار است. چکاپ های دوره ای دندان پزشکی، نقش بسیار مهمی در تشخیص به موقع پوسیدگی دارند.

کرم خوردگی و پوسیدگی دندان از رایج ترین مشکلات مربوط به سلامتی هستند. هر کس، چه در سنین پایین و چه در سنین بالا ممکن است خرابی و پوسیدگی دندان را تجربه کند. بسیاری از افراد گمان می کنند که بهداشت دهان و دندان را به طور کامل رعایت می کنند و هیچ کدام از دندان هایشان پوسیدگی ندارد. پوسیدگی و سوراخ شدن دندان نیز، در آغاز، نشانه و علامتی ندارد و به همین دلیل فرد ممکن است به وجود دندان پوسیده اش پی نبرد. خوشبختانه، راه های درمانی زیادی برای پوسیدگی و سوراخ دندان وجود دارد. به علاوه، روش های زیادی نیز برای پیشگیری از خرابی دندان تعریف شده است.

علائم و نشانه های سوراخ شدن دندان و پوسیدگی

علائم پوسیدگی دندان به شدت آن بستگی دارد. برخی از این نشانه ها عبارتند از:

• حساس شدن دندان
• دندان درد
• به وجود آمدن سوراخی قابل تشخیص در دندان
• وجود لکه سیاه رنگ و یا سفید رنگ روی دندان

پوسیدگی دندان

عوامل به وجود آورنده پوسیدگی دندان

سوراخ دندان در اثر تجمع پلاک ایجاد می شود. پلاک (plaque)، لایه ای چسبناک است که روی دندان ها را می پوشاند و مخلوطی از چندین ماده است:

• باکتری
• بزاق دهان
• اسید
• ذرات ریز غذا

باکتری در دهان همه افراد وجود دارد. پس از خوردن و نوشیدن مواد غذایی که حاوی قند هستند، باکتری های درون دهان قند ها را به اسید تبدیل می کنند. پس از خوردن مواد قندی، پلاک به سرعت بر روی دندان ها تشکیل می شود. به همین دلیل، مسواک زدن دندان ها به طور منظم از اهمیت زیادی برخوردار است.

همانطور که گفته شد، پلاک به دندان ها می چسبد و اسید موجود در پلاک، به آرامی مینای دندان (enamel) را می فرساید. مینا، لایه ای محافط و سخت است که روی دندان ها را می پوشاند و از دندان، در برابر پوسیدگی محافظت می کند. هر چه مینای دندان ضعیف تر شود، احتمال پوسیدگی و سوراخ شدن دندان بالاتر می رود.

احتمال پوسیدگی و سوراخ شدن دندان در همه وجود دارد؛ با این حال، در برخی افراد احتمال بیشتری وجود دارد. فاکتور هایی که شانس پوسیدگی دندان را افزایش می دهند، عبارتند از:

• مصرف بی رویه مواد غذایی قندی یا اسیدی.
• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان؛ برای مثال، استفاده نکردن از مسواک و نخ دندان به صورت روزانه.
• عدم دریافت فلوراید (fluoride) به مقدار کافی
• خشکی دهان
• اختلالات غذا خوردن مانند بی اشتهایی عصبی (anorexia) و پرخوری عصبی (bulimia)
• رفلاکس معده (acid reflux disease) که باعث فرسایش مینای دندان ها می شود.

سوراخ شدن دندان، در دندان های عقبی بیشتر اتفاق می افتد. دندان های عقبی، شیار ها و فرورفتگی های زیادی دارند و ذرات مواد غذایی به راحتی در آن ها تجمع پیدا می کنند. به علاوه، مسواک زدن و تمیز کردن این دندان ها دشوار تر است.

پوسیدگی دندان

روش های درمانی سوراخ دندان

اگر دندان های شما حساس شده اند و یا دندان درد دارید، توصیه می شود که به دندان پزشک مراجعه کنید. دندان پزشک با انجام معاینه، می تواند پوسیدگی و سوراخ دندان را تشخیص دهد. البته، همه پوسیدگی ها و حفره های دندان را نمی توان با معاینه تشخیص داد. به همین دلیل، ممکن است دندان پزشک به عکس رادیوگرافی دندان (dental X-ray) نیاز پیدا کند. روش های متعددی برای درمان حفرات ایجاد شده در دندان وجود دارد. درمان مناسب، بر اساس شدت پوسیدگی انتخاب می شود.

پوسیدگی دندان

پر کردن دندان (tooth fillings)

دندان پزشک با استفاده از مته مخصوص (drill)، ناحیه پوسیده دندان را می تراشد و بر می دارد. سپس، دندان با موادی از قبیل نقره، طلا و یا کامپوزیت رزین پر می شود.

پوسیدگی دندان

روکش دندان (crown)

در مواردی که شدت پوسیدگی بیشتر است، دندان پزشک روکش یا سرپوشی را بر روی دندان قرار می دهد. روکش (crown)، به طور اختصاصی برای دندان فرد ساخته می شود و جایگزین تاج طبیعی دندان (natural crown) می شود. پیش از گذاشتن روکش، دندان پزشک بخش پوسیده دندان را بر می دارد.

پوسیدگی دندان

عصب کشی (root canal)

پوسیدگی می تواند فعالیت اعصاب دندان را مختل کند. زمانی که پوسیدگی بر اعصاب دندان تاثیر می گذارد، برای نجات دندان، عصب کشی یا روت کانال (root canal) انجام می شود. دندان پزشک بافت عصبی، مویرگ های خونی و سایر نواحی پوسیده را بر می دارد. سپس، وجود یا عدم وجود عفونت بررسی می شود. در برخی موارد، دارویی بر روی ریشه دندان قرار داده می شود. در نهایت، دندان پزشک دندان را پر می کند و در صورت نیاز، روکشی بر روی دندان قرار می دهد.

درمان در مراحل آغازین پوسیدگی

اگر پوسیگی در مراحل اولیه تشخیص داده شد، درمان با فلوراید (fluoride treatment) باعث ترمیم مینای دندان می شود و از پوسیدگی بیشتر جلوگیری می کند.

پوسیدگی دندان

درد پوسیدگی دندان

پوسیدگی و سوراخ شدن دندان، درد و ناراحتی زیادی ایجاد می کنند. راه های مختلفی برای کاهش موقتی درد وجود دارد. تنها دندان پزشک، با انجام درمان های تخصصی می تواند درد را به طور دائمی از بین ببرد. راه های موقتی برای کاهش ناراحتی عبارتند از:

• رعایت بهداشت دهان و دندان. تمیز کردن منظم تمام قسمت های دهان، می تواند تا حدی درد را کاهش دهد.
• استفاده از دارو های مسکن بدون نسخه. بهتر است قبل از استفاده از این مسکن ها با دندان پزشک و یا پزشک خود مشورت کنید.
• داشتن رژیم غذایی مناسب. پرهیز از خوردن غذاهای بسیار داغ و یا بسیار سرد می تواند در کاهش درد تاثیر گذار باشد.

مشکلات ناشی از پوسیدگی و سوراخ شدن دندان

اگر پوسیدگی به موقع درمان نشود، مشکلات مختلفی را به وجود می آورد. این مشکلات عبارتند از:

• درد مزمن دندان
• آبسه دندان که می تواند به عفونت بینجامد ومشکلات مرگباری را در پی داشته باشد؛ برای مثال، ورود عفونت به خون بسیار خطرناک است.
• ایجاد چرک در اطراف دندان پوسیده و عفونت کرده.
• افزایش احتمال شکستن و ترک خوردن دندان
• ایجاد مشکل در جویدن غذا

اگرفرد به دندان پزشک مراجعه نکند، آسیب غیرقابل بازگشتی به دندان وارد می شود. در مواردی که پوسیدگی  بسیار شدید است، دندان پزشک مجبور به کشیدن دندان و گذاشتن ایمپلنت (implant) یا پل دندانی (implant) می شود.

پوسیدگی دندان

روش های پیش گیری از خراب شدن دندان

پوسیدگی و ایجاد حفره در دندان، از مشکلات رایج دندان پزشکی است. راه های متعددی برای جلوگیری از بروز این مشکل وجود دارد:

• دندان هایتان را حداقل دو بار در روز، با خمیردندان حاوی فلوراید، مسواک بزنید.
• حداقل یک بار در روز، نخ دندان بکشید.
• مواد غذایی قندی و اسیدی را کمتر مصرف کنید؛ مانند آبنبات، آبمیوه، نوشابه و مواد غذایی دارای کربوهیدرات های پیچیده.
• تعداد میان وعده هایتان را کاهش دهید و یا پس از صرف هر میان وعده، مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.

برخی مواد غذایی در جلوگیری از پوسیدگی و سوراخ شدن دندان، مفید هستند:

• سبزیجات و میوه هایی که فیبر زیادی دارند.
• مواد غذایی سرشار از کلسیم
• آدامس های زایلتول بدون قند
• چای سبز یا سیاه شیرین نشده
• آب حاوی فلوراید

کلام آخر

بر اساس مطالب گفته شده، می توان نتیجه گرفت که هر فرد باید حداقل دو بار در سال به دندان پزشک مراجعه کند. بدین گونه، دندان پزشک با انجام معاینات دوره ای، می تواند خیلی سریع مشکلات دندانی را تشخیص دهد و در صورت نیاز درمان را آغاز کند. همچنین، چکاپ های دندان پزشکی نقش پیش گیری کننده نیز ایفا می کنند.