در زمان های قدیم، برای تمیز کردن دندان ها و رعایت بهداشت دهان و دندان، راه های زیادی وجود نداشت و اکثر مردم از روش های آسان و مشابه به هم استفاده می کردند. اما امروزه، حتی برای کار آسانی مثل مسواک زدن، روش های متعددی وجود دارد که ممکن است باعث سردرگمی شود. در واقع، با پیشرفت علم دندانپزشکی و گسترده تر شدن آن، سوالات مردم نیز در مورد مسائل دندانپزشکی بیشتر و بیشتر شده است. برای مثال، آیا باید از مسواک برقی استفاده کنیم؟ آیا مسواک معمولی برای تمیز کردن دندان ها کافی است؟ آیا استفاده از دهانشویه الزامی است؟ و بسیاری سوالات دیگر.

دلیل اصلی مسواک زدن، از بین بردن پلاک روی دندان ها است. پلاک (plaque) لایه ای نازک است که در آن انواع باکتری ها یافت می شوند. بعضی از این باکتری ها، موادی را از خود ترشح می کنند که باعث التهاب و سوزش در لثه ها می شود. بعضی  دیگر، قند را به اسید تبدیل می کنند و از این طریق دندان ها فرسایش پیدا می کنند. همچنین، بوی بد دهان نیز به دلیل وجود این باکتری ها است. راه های مختلفی برای از بین بردن پلاک وجود دارد اما هر فرد بهتر است کدام روش را انتخاب کند؟ در این مقاله به آن می پردازیم.

بهداشت دهان و دندان

بهترین روش مسواک زدن چیست؟

آمار ها نشان می دهند که از هر 4 نفر، یک نفر گمان می کند که استفاده از مسواک برقی برای افراد تنبل است. اما واقعیت این است که مسواک برقی دندان ها را تمیز تر می کند؛ مخصوصا آن هایی که حالت نوسانی دارند. نتایج تحقیقات انجام شده نشان می دهد که، استفاده از از مسواک برقی به مدت 3 ماه، تجمع پلاک دندانی را تا 21 درصد کم می کند و احتمال التهاب لثه نیز 11 درصد کاهش می یابد. البته، این بدین معنا نیست که مسواک معمولی (دستی) بی مصرف است بلکه باید از آن به درستی استفاده کرد و تکنیک های صحیح را به کار گرفت. مشکل اصلی این است که بسیاری، پس از مدتی مسواک زدن، روتین خاصی را اجرا می کنند و ممکن است قسمت هایی از دهان، در این برنامه وجود نداشته باشد و در نتیجه، این بخش ها به خوبی تمیز نشوند. توصیه دندانپزشکان این است که برای استفاده از مسواک های دستی، مسواکی انتخاب شود که سر بزرگی نداشته باشد و درجه زبری آن متوسط باشد. در این حالت، فرد می تواند تمام گوشه و کنار های دهان را به خوبی تمیز کند. پس استفاده از مسواک برقی و یا دستی به سلیقه فرد بر می گردد.

بهداشت دهان و دندان

چه زمان باید دندان ها را مسواک زد؟

دندان ها باید حداقل روزی 2 بار مسواک زده شوند. یکی از مسائل بحث برانگیز این است که باید قبل از صبحانه دندان ها را با مسواک تمیز کرد یا بعد از آن. این که چه موقع باید مسواک زده شود، به آن چه که خورده شده بستگی دارد. برای مثال، آب میوه و یا میوه تازه دارای اسید هستند. این اسید ها سطح دندان ها را نرم می کنند. در نتیجه این نرم شدن، کلسیم و فسفات از لایه محافظتی مینای دندان خارج می شوند. به این پروسه، دمینرالیزه شدن (demineralization) گفته می شود. اگر در این زمان، از مسواک استفاده شود، در واقع تمام این مواد معدنی از روی دندان ها پاک می شوند و از بین می روند. هنوز مشخص نشده که چقدر باید پس از خوردن میوه و آبمیوه، صبر کرد و بعد از مسواک استفاده کرد اما می دانیم که، سطح دندان ها تا حدود یک ساعت پس از خوردن میوه، نرم باقی می ماند. بعضی دندانپزشکان برای تمیز کردن دندان ها، بعد از غذا خوردن، استفاده از فلوراید (fluoride) را پیشنهاد می کنند.

بهداشت دهان و دندان

آیا استفاده از خمیردندان اجباری است؟

مسواک زدن از التهاب لثه جلوگیری می کند اما فلوراید داخل خمیر دندان است که جلوی پوسیدگی دندان ها را می گیرد. دندان ها به طور مداوم در حال دمینرالیزه (demineralization) و رمینرالیزه (remineralisation) شدن هستند. اگر فلوراید نیز، به همراه سایر مواد معدنی در مرحله رمینرالیزه شدن به دندان نفوذ پیدا کند، دندان را قوی تر و سخت تر می کند. بهتر است که از موادی مثل چوش شیرین (bicarbonate of soda) برای تمیز کردن دندان ها پرهیز کرد چون برای پاک کردن دندان ها بیش از حد قوی است.

تمیز نکردن کامل پلاک از روی دندان ها، می تواند مفید باشد چراکه باعث جذب بیشتر فلوراید می شود. به علاوه، پس از استفاده از خمیردندان نباید دهان را زیاد با آب پاک کرد چراکه از میزان فلوراید موجود در دهان می کاهد.

آیا استفاده از دهانشویه الزامی است؟

استفاده از دهانشویه بعد از مسواک زدن به همراه خمیردندان، بی معنی و بی نتیجه است چون با این کار فلوراید خمیردندان شسته می شود و می رود و فلوراید دهانشویه جای آن را می گیرد. دهانشویه زمانی به کار می رود که فرد نباید برای تمیز کردن دندان هایش از مسواک استفاده کند؛ مثل مواقعی که غذاهای اسیدی خورده است. در چنین مواردی به جای استفاده از مسواک، دهانشویه را به کار می بریم. البته محلول شست و شوی دهان، علاوه بر فلوراید مواد ضدعفونی کننده نیز دارد. این مواد ضدعفونی کننده باکتری های دهان را می کشند و بوی بد دهان را از بین می برند. استفاده از دهانشویه تجمع پلاک و احتمال التهاب لثه را هم کاهش می دهد. البته باید توجه داشت که اگر خمیردندان مورد استفاده حاوی فلوراید است، استفاده از دهانشویه تحول عظیمی ایجاد نخواهد کرد.

بهداشت دهان و دندان

کشیدن نخ دندان چه تاثیری دارد؟

پلاک، علاوه بر روی دندان ها، در بین دندان ها نیز تجمع پیدا می کند و از تمیز کردن آن به وسیله مسواک بسیار دشوار است. در صورتی که پلاک از بین نرود، بیماری پریودنتال (بیماری لثه) ایجاد می شود که در مراحل اولیه خود را به صورت خونریزی از لثه ها نشان می دهد. بر اساس تحقیقاتی که انجام شده است، افرادی که به طور منظم هم مسواک می زنند و هم نخ دندان می کشند، کمتر به بیماری پریودنتال مبتلا می شوند و لثه آن ها کمتر خونریزی می کند.

به علاوه، شواهد نشان می دهد که مسواک های بین دندانی (interdental brush) بهتر از کشیدن نخ دندان عمل می کنند اما هنوز تحقیقی در این زمینه انجام نشده است.

بهداشت دهان و دندان

آیا جویدن آدامس برای دندان ها مضر است؟

اگر آدامس بدون قند باشد، جویدن آن به طور کلی برای دندان ها مفید است. جویدن آدامس، ترشح بزاق را افزایش می دهد. بزاق دهان هم به عنوان بافر برای اسید های سطح دندان ها عمل می کند و با این کار از فرسایش دندان ها جلوگیری می شود. همچنین، آدامس با خاصیت چسبندگی که دارد، ذرات غذایی که در گوشه و کنار دهان گیر افتاده اند را به خود می چسباند.

برای مثال، بعضی از آدامس ها حاوی شیرین کننده ای به نام زایلیتول (xylitol) هستند. باکتری هایی که در دهان، پوسیدگی دندان ها را به وجود می آورند، این شیرین کننده را بر قند ترجیح می دهند. با این حساب، اگر باکتری ها از این شیرین کننده به جای قند استفاده کنند، اسید کمتری تولید می شود که خبر بسیار خوبی برای سلامت دندان ها است. البته هنوز نامشخص است که مصرف چه مقدار از آدامس های دارای زایلیتول می تواند تاثیر قابل ملاحظه ای در سلامت دندان ها داشته باشد.

بهداشت دهان و دندان

بهترین روش برای مراقبت و حفظ سلامت دندان های کودکان چیست؟

همه دندان های شیری کودکان، در سنی خاص می افتند و با دندان های دائمی جایگزین می شوند. اما اگر دندان های شیری آنقدر پوسیده شوند که زودتر از موعد، نیاز به کشیدن آن ها باشد، پیامد های بلند مدتی برای کودک به وجود خواهد آمد. دندان های شیری، جایگاه قرارگیری دندان های دائمی را مشخص می کنند. در نتیجه، کشیدن دندان شیری می تواند ترتیب قرارگیری دندان های دائمی را به هم بزند. به علاوه برای کشیدن دندان در کودکان، از بی حسی موضعی استفاده می شود که ممکن است خطراتی به همراه داشته باشد.

طبق دستور العمل های موجود، دندان های کودکان باید روزی 2 بار، هر بار 2 دقیقه، با مسواک تمیز شود. اما واقعیت این است که اجرای این کار روی یک کودک 2 ساله، بسیار سخت و یا حتی نشدنی است. جواب واقع گرایانه این است که تمیز کردن سطوح تمام دندان ها با یک خمیردندان حاوی فلوراید کافی است.

چرا باید هر 6 ماه یکبار باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟

اگر دندان های فرد در وضعیت خوبی قرار ندارند، مراجعه به دندانپزشک هر 6 ماه یکبار، فکر بسیار خوبی است. در صورتی که فرد مشکلی در دندان هاش احساس نمی کند و به بهداشت دهان و دندان اهمیت می دهد، می تواند سالی یک بار، برای چکاپ به دندانپزشک مراجعه کند. توصیه می شود که افراد زیر 18 سال، حتما سالی یکبار به دندانپزشک مراجعه کنند چراکه دندان هایشان سریع تر پوسیده می شود.