پلاک دندانی چیست؟

پلاک (plaque)، لایه ای نازک و چسبناک است که هر روز بر روی دندان ها تشکیل می شود. زمانی که از خواب بلند می شوید، ممکن است احساس کنید بر روی دندان هایتان لایه ای لزج و چسبناک وجود دارد که همان پلاک است.

محققان به پلاک، بیوفیلم (biofilm) نیز می گویند چراکه در آن مجموعه ای از میکروب ها وجود دارد. این میکروب ها را لایه پلی مری چسبناکی احاطه می کند. چسبنده بودن پلاک به میکروب ها کمک می کند تا محکم روی سطوح دهان قرار بگیرند. میکرو ارگانیسم ها به تدریج رشد می کنند و کلنی ها را تشکیل می دهند.

تفاوت بین پلاک و تارتار

اگر پلاک به طور منظم از روی دندان ها پاک نشود، مواد معدنی موجود در بزاق را به خود جذب می کند و به تدریج سخت تر می شود. به پلاک سخت شده که رنگ زردی پیدا کرده است، تارتار (tartar) گفته می شود.

تارتار در نزدیکی خط لثه، در جلو و عقب دندان ها تجمع پیدا می کند. کشیدن نخ دندان می توان تا حدی تارتار را از بین ببرد اما برای تمیز کردن کامل دندان ها باید به دندانپزشکی مراجعه کنید.

پلاک دندانی

پلاک به چه علت ایجاد می شود؟

دهان شما یک اکوسیستم محسوب می شود. باکتری ها همراه با غذا، نوشیدنی و در هنگام نفس کشیدن وارد دهان می شوند. در اکثر اوقات، تعادل حساسی بر اکوسیستم دهانی شما حاکم است. در صورتی که گونه ای از باکتری ها بیش از حد رشد کنند، این تعادل به هم می خورد.

هنگامی که کربوهیدرات و غذا ها و نوشیدنی های شیرین مصرف می کنید، باکتری ها از قند این مواد استفاده می کنند و اسید هایی تولید می نمایند. اسید های تولید شده می توانند مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان، ژنژیویت و غیره به وجود بیاورند.

پوسیدگی دندان ناشی از تجمع پلاک ممکن است در زیر لثه ها اتفاق بیفتد که قابل رویت نیست. به همین دلیل، پوسیدگی پیشرفت می کند و دندان به تدریج تکیه گاه خود را از دست می دهد.

پلاک دندانی چگونه تشخیص داده می شود؟

در بیشتر موارد، پلاک بی رنگ یا زرد کم رنگ است. در حین چکاپ، دندانپزشک با استفاده از آینه ای کوچک می تواند پلاک را روی دندان ها تشخیص دهد.

پلاک دندانی

درمان پلاک دندانی

می توانید با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن به طور منظم، پلاک را از روی دندان هایتان از بین ببرید. بهتر است موهای مسواک نرم باشد. برخی دندانپزشکان، استفاده از مسواک برقی را پیشنهاد می کنند و باور دارند که مسواک برقی، پلاک را بهتر از بین می برد.

نتایج به دست آمده از تحقیقاتی که در سال 2019 انجام شد، نشان می دهد که خمیر دندان های حاوی جوش شیرین، در پاک کردن پلاک از روی دندان ها موثر هستند.

فقط دندانپزشک توانایی پاک کردن و از بین بردن پلاک سخت شده و تارتار را دارد. از آن جایی که تارتار معمولا در مکان هایی تشکیل می شود که دسترسی به آن ها دشوار است، بهتر است حداقل دو بار در سال به دندانپزشک مراجعه کنید تا سلامت دهان و دندان تحت کنترل باشد.

پلاک دندانی

پیشگیری از ایجاد پلاک دندانی

رعایت بهداشت دهان و دندان

برای جلوگیری از آسیب باکتری های موجود در پلاک به دندان ها و لثه ها، باید بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید. روزی دو بار دندان هایتان را، به مدت حداقل 2 دقیقه، مسواک بزنید. بهتر است بعد از خوردن غذا های شیرین هم، از مسواک استفاده کنید.

همچنین، بسیار مهم است که هر روز نخ دندان بکشید؛ زیرا پلاک در فضا های تنگ میان دندان ها تجمع می یابد. بخش مهمی از بهداشت دهان و دندان، مراجعه منظم به دندانپزشک برای انجام چکاپ و تمیز کردن دندان ها است.

استفاده از دهانشویه

برای از بین بردن باکتری های دهان می توانید از دهانشویه ها استفاده کنید. نتایج حاصل از تحقیقات انجام شده در سال 2016 نشان می دهد که استفاده از دهانشویه در کنار مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، تجمع پلاک و ژنژیویت را به طور قابل توجهی کاهش می دهد. دهانشویه ها حاوی مواد فعال متعددی هستند؛ مانند: کلرهگزیدین (CHX)، پروبیوتیک، مواد گیاهی. دهانشویه هایی که کلرهگزیدین دارند، فقط با نسخه دندانپزشک قابل تهیه هستند. کلرهگیزیدین تجمع پلاک را کاهش می دهد و در سلامت لثه ها نقش مثبتی دارد اما می تواند باعث تغییر رنگ دندان ها و تجمع تارتار شود. به علاوه، در مزه غذا ها نیز تاثیر می گذارد.

اگر می خواهید از دهانشویه ای استفاده کنید که اثرات جانبی نداشته باشد و رنگ دندان ها را تغییر ندهد، دهانشویه های پروبیوتیک و گیاهی گزینه مناسبی هستند.

خوردن کرنبری (cranberries)

توصیه می شود کرنبری را در رژیم غذایی خود جای دهید. تحقیقات نشان می دهند که ترکیبات پلی فنول موجود در کرنبری، در از بین بردن و دفع باکتری های مضر دهان موثر هستند. البته، تاثیر خوردن این میوه در کاهش پلاک دندان هنوز تایید نشده است.

پلاک دندانی

مدیریت پلاک دندانی

پلاک دندانی، در هنگام خواب و در طول روز همواره در حال تشکیل شدن است. اگر بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید، غذا های شیرین را کم تر مصرف کنید و دو بار در سال به دندانپزشک مراجعه کنید، تجمع پلاک قابل کنترل خواهد بود.

در صورت عدم مراجعه به دندانپزشک برای تمیز کردن تخصصی دندان ها، پلاک به تارتار تبدیل می شود و پوسیدگی، کرم خوردگی و بیماری های لثه را ایجاد می کند. خود این مشکلات هم می توانند به بیماری های جدی تری تبدیل شوند.

کلام آخر

همانطور که در این مقاله گفته شد، پلاک لایه ای نازک و چسبناک است که در سطح دندان ها تشکیل می شود. در پلاک انواع مختلفی از باکتری ها وجود دارد. باکتری ها، کربوهیدرات و قند موجود در مواد غذایی را می گیرند و اسید تولید می کنند. اسید به مینا و ریشه دندان ها آسیب می رساند و می تواند پوسیدگی و بیماری لثه ایجاد کند.

خبر خوب این است که با مسواک زدن، نخ دندان کشیدن، مراجعه منظم به دندانپزشک و استفاده از دهانشویه ها می توان تشکیل پلاک دندانی را کنترل کرد و آن را به حداقل رساند.