ممکن است بر روی دندان های شیری یا دائمی، لکه های سبز رنگ به وجود بیاید. علاوه بر تاثیری که در ظاهر لبخند دارند، لکه های سبز رنگ می توانند نشان دهنده مشکل یا بیماری در بدن باشند. در این مقاله، به دلیل سبز شدن دندان ها و روش های درمان آن می پردازیم.

علت سبز رنگ شدن دندان ها چیست؟

دندان ها ممکن است از درون سبز شوند (لکه درونی) و یا از خارج شروع به سبز شدن بکنند (لکه بیرونی).

لکه درونی

لکه درونی از داخل عاج دندان شروع می شود. این نوع لکه رایج نیست. اما اگر اتفاق بیفتد، معمولا در زمانی است که دندان در حال رشد است. سبز بودن لکه به علت کمبود مواد مغذی در رژیم غذایی فرد است. برخی بیماری ها و مشکلات سلامتی نیز می توانند لکه های سبز رنگ را ایجاد کنند.

لکه خارجی

این نوع لکه بر روی مینای دندان ایجاد می شود. علت آن، تجمع باکتری ها و قارچ هایی است که با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن از بین نرفته اند. غذا ها و نوشیدنی هایی که رنگ تیره دارند نیز می توانند لکه هایی سبز بر روی دندان به وجود بیاورند. همچنین، مصرف برخی دارو های خاص و تنباکو باعث تغییر رنگ دندان می شوند.

در جدول زیر، عوامل داخلی و خارجی را که می توانند باعث پیدایش لکه های سبز بر روی دندان ها شوند، مشاهده می کنید.

عوامل خارجی	عوامل داخلی
عدم رعایت بهداشت دهان	یرقان نوزادی به دلیل بالا بودن میزان بیلی روبین
مصرف تنباکو	یرقان مزمن
غذا ها و نوشیدنی هایی که رنگ تیره ای دارند	ناسازگاری RH (بیماری RH)
باکتری های رنگی زا	ناسازگاری ABO
	مسمومیت خون (سپسیس)
	کم خونی همولیتیک
	مصرف برخی دارو ها

دلایل داخلی سبز رنگ شدن دندان ها

مشکلات و بیماری های متعددی باعث سبز شدن دندان ها می شوند؛ از جمله:

یرقان نوزادی به دلیل بالا بودن میزان بیلی روبین

یرقان در نوزادان با زرد رنگ شدن پوست و چشم ها مرتبط است. این عارضه رایج، به دلیل بالا بودن میزان بیلی روبین خون ایجاد می شود.  بیلی روبین رنگدانه زردی است که در اثر تجزیه گلبول های قرمز ساخته می شود. بالا بودن میزان این رنگدانه می تواند بر رنگ دندان های نوزاد اثر بگذارد و آن ها را به رنگ سبز در بیاورد.

لکه های سبزی که در اثر بالا بودن بیلی روبین بر روی دندان ها ایجاد شده اند، تا زمان افتادن دندان ها باقی می مانند. دندان های دائمی که در می آیند، رنگ طبیعی خود را دارند و سبز نیستند.

یرقان مزمن

اگر یرقان نوزاد بیش از 2-3 هفته طول بکشد، به آن زردی یا یرقان مزمن گفته می شود. این اختلال معمولا در نتیجه بالا بودن میزان بیلی روبین خون اتفاق می افتد. یرقان مزمن باعث سبز شدن دندان های شیری می شود. البته، یرقان مزمن می تواند در اثر بیماری کبدی نیز ایجاد شود.

ناسازگاری RH یا همان فاکتور رزوس (بیماری RH)

فاکتور رزوس (RH)، پروتئین اختصاصی در سطح گلبول های قرمز است. ناسازگاری فاکتور رزوس زمانی رخ می دهد که زن بارداری خون RH-منفی دارد و فرزند خون RH-مثبت دارد. در این حالت، بدن مادر نسبت به خون جنین واکنش نشان می دهد و آن را بیگانه تشخیص می دهد. در نتیجه، در بدن مادر پادتن هایی در برابر گلبول های قرمز جنین ساخته می شود. ناسازگاری فاکتور رزوس می تواند باعث بالا رفتن میزان بیلی روبین در نوزاد تازه متولد بشود. همان طور که گفته شد، بالا بودن بیلی روبین ممکن است منجر به سبز رنگ شدن دندان ها شود.

ناسازگاری ABO

این اختلال مشابه ناسازگاری فاکتور رزوس (RH) است و زمانی اتفاق می افتد که زن باردار گروه خونی O دارد و نوزاد گروه خونی A یا B دارد. ناسازگاری ABO نیز می تواند منجر به بالا رفتن بیلی روبین خون در نوزادان تازه متولد، بشود. در نتیجه، در این نوزادان نیز رنگ دندان ها ممکن است به رنگ سبز در بیاید.

مسمومیت خون یا سپسیس (sepsis)

سپسیس، واکنش کشنده و خطرناک بدن به عفونت ها است و ممکن است در هر سنی رخ دهد. سپسیس یا مسمومیت خون، جریان صفرا به کبد را متوقف و یا کند می کند. به این اثر سپسیس، کلستاز (cholestasis) گفته می شود. کلستاز می تواند باعث سبز شدن دندان های شیری شود.

کم خونی همولیتیک

کم خونی همولیتیک زمانی رخ می دهد که سرعت نابود شدن گلبول های قرمز بیشتر از سرعت ساخت گلبول ها به وسیله مغز استخوان باشد. کم خونی همولیتیک علل متعددی دارد. برخی از عوامل ایجاد آن ارثی هستند؛ مانند کم خونی داسی شکل.

کم خونی همولیتیک ممکن است باعث تجمع بیلی روبین شود و در نتیجه، دندان ها سبز رنگ شوند.

دارو ها

برخی آنتی بیوتیک ها مانند سپروفلوکساسین و تتراسایکلین، می توانند باعث تغییر رنگ دندان های شیری یا دائمی شوند. در این حالت، دندان ها نمایی سبز رنگ به خود می گیرند.

دلایل بیرونی سبز شدن دندان ها

لکه های خارجی می توانند به دندان ها ظاهری خاکستری، قهوه ای، سیاه، زرد، نارنجی یا سبز ببخشند. برخی عوامل خارجی که این لکه ها را ایجاد می کنند، عبارتند از:

• مواد غذایی تیره رنگ
• نوشیدنی های تیره رنگ مانند قهوه، چای، آب گریپ فروت، نوشابه و شراب
• تنباکو
• باکتری های رنگ زا؛ این باکتری های رنگ زا روی دندان تجمع پیدا می کنند (به خصوص در نزدیکی خط لثه) و لکه های سبز رنگ بر روی دندان به وجود می آورند.

اگر بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت نکنید، احتمال اثر کردن عوامل خارجی و سبز شدن دندان ها بیشتر می شود.

چگونگی درمان دندان های سبز

روش درمان بر اساس علت ایجاد لکه، انتخاب می شود. همچنین، شیری یا دائمی بودن دندان ها در انتخاب روش درمان تاثیر دارد.

لکه های سبز روی دندان های شیری ناشی از عوامل درونی

امکان درمان و برطرف کردن این لکه ها در خانه وجود ندارد. نباید از سفید کردن تخصصی دندان ها برای درمان دندان های شیری سبز رنگ استفاده کرد. سفید کننده های بدون نسخه نیز، تنها لثه ها را ملتهب می کنند و برای کودکان کارساز نیستند. دندان های شیری سبز رنگ، پس از مدتی خواهند افتاد و با دندان های دائمی جایگزین می شوند. دندان های دائمی رنگ طبیعی خود را خواهند داشت.

لکه های سبز روی دندان های دائمی ناشی از عوامل خارجی

از بین بردن لکه های سبز رنگ دندان های دائمی که منشا خارجی دارند، کار دشواری است. می توان با رعایت برخی نکات در خانه، پروسه درمانی را تسهیل کرد:

• خمیر دندان یا دهانشویه های سفید کننده
• بلیچینگ (bleaching) یا سفید کردن دندان ها در خانه
• استفاده از ژل یا چسب های سفید کننده

می توان از روش های سفید کردن تخصصی دندان ها کمک گرفت که فقط دندانپزشک صلاحیت انجام آن ها را دارد:

• بلیچینگ (bleaching) دندان ها نزد دندانپزشک. در این پروسه، از لامپ مخصوصی استفاده می شود که غلظت های بالای هیدروژن پراکسید را تجزیه می کند.
• ونیر ها (veneers). ونیر ها به جای سفید کردن دندان ها، آن ها را می پوشانند. ونیر ها برای لکه هایی که به راحتی از بین نمی روند، مناسب هستند.

لکه های خارجی

برخی از رایج ترین روش های از بین بردن لکه های خارجی عبارتند از:

• دندانپزشک می تواند با انجام جرم گیری و تمیز کردن عمیق دندان ها، مقدار زیادی از لکه ها را از بین ببرد. در این پروسه، از وسیله ای برای تراشیدن پلاک سخت شده و تارتار روی دندان ها استفاده می شود.
• استفاده از چسب های سفید کننده دندان در خانه، می تواند در از بین بردن لکه ها موثر باشد.
• استفاده از خمیردندان سفید کننده
• مراجعه منظم به دندانپزشک و رعایت بهداشت دهان و دندان در خانه از بازگشت لکه ها جلوگیری می کند.

کلام آخر

همانطور که گفته شد، لکه های سبز رنگ بر روی دندان ها ممکن است علت خارجی یا داخلی داشته باشند. لکه های داخلی معمولا در زمان رشد دندان ها ایجاد می شوند. برخی بیماری ها مانند یرقان، باعث سبز شدن دندان های نوزاد می شوند. سفید کردن تخصصی دندان ها و استفاده از خمیردندان های سفید کننده برای کودکان مجاز نیست.

عدم رعایت بهداشت دهان و تجمع باکتری بر روی دندان ها از جمله عوامل خارجی هستند که می توانند لکه های سبز بر روی دندان ها به وجود بیاورند. این نوع لکه ها معمولا به درمان های خانگی جواب می دهند. برای درمان تخصصی آن ها باید به دندانپزشک مراجعه کرد.

درد ضربان دار دندان ها معمولا نشان دهنده وجود عفونت یا آسیبی در داخل دهان است. در اکثر موارد، درد مربوط به پوسیدگی دندان ها یا آبسه است. نمی توان تنها با توجه به علائم، علت ایجاد درد ضربان دار را پیدا کرد. به علاوه، جراحات و آبسه های دهان همیشه قابل دیدن نیستند. بنابراین، در صورت احساس درد ضربان دار در دهان، باید سریعا به دندانپزشک مراجعه کرد.

در این مقاله، به رایج ترین علل ایجاد درد ضربان دار دندان ها و نحوه درمان آن می پردازیم.

عوامل ایجاد کننده

عوامل متعددی می توانند در ایجاد درد ضربانی دندان ها نقش داشته باشند. روش درمانی مناسب با توجه به علت درد انتخاب می شود.

ابزار و وسایل دندانی

ابزار و وسایل دندانی که به تازگی در دهان قرار گرفته اند، مخصوصا بریس های دندانی یا هدگیر (headgear)، دندان ها را به آرامی جابه جا می کنند. این حرکت ممکن است باعث ایجاد درد و احساس فشار شود. فرد ممکن است درد ضربان داری را در کل دهان یا بخشی از آن احساس کند. این درد بی خطر است و نشانه ای از وجود مشکلی جدی تر نیست. می توان با مصرف دارو های مسکن ضد درد مانند ایبوپروفن، مقداری از این درد را کاهش داد. البته، اگر پس از چند روز درد از بین نرفت و بهتر نشد، باید به دندانپزشک متخصص ارتودنسی مراجعه کرد.

پوسیدگی و سوراخ شدن دندان ها

پوسیدگی شدید دندان ها می تواند باعث ایجاد سوراخ در آن ها شود. پوسیدگی دندان ها همیشه قابل دیدن نیست. درد ضربان دار می تواند نشانه ای از پوسیدگی باشد. در واقع، عصب دندان ممکن است در اثر پوسیدگی آسیب دیده باشد و احساس درد به وجود بیاید. دندانپزشک می تواند پوسیدگی و سوراخ دندان را درمان کند. روش درمان به شدت خرابی دندان بستگی دارد. در مواردی، پر کردن دندان کافی است اما در موارد شدید تر، ممکن است نیاز به انجام عصب کشی یا کشیدن دندان باشد.

عفونت های دندانی

عفونت دندان ها و لثه ها می تواند درد ضربان دار و علائم دیگری مانند ورم صورت ایجاد کند. این عفونت ها معمولا زمانی اتفاق می افتند که فرد، پوسیدگی دندانش را به موقع درمان نمی کند. البته، پس از انجام جراحی های دهان یا آسیب به دهان هم ممکن است عفونت بروز پیدا کند. عفونت دندان می تواند گسترش پیدا کند؛ بنابراین باید به سرعت برای درمان آن اقدام کرد.

در اکثر موارد، علاوه بر درمان علت اصلی ایجاد درد، باید آنتی بیوتیک هم تجویز شود. در مواردی ممکن است نیاز به عصب کشی، کشیدن دندان و جراحی دندان باشد. دارو های مسکن ضد درد بدون نسخه می توانند در کاهش درد موثر باشند. البته، بهتر است که در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه شود.

آسیب به دندان ها یا صورت

ضربه به دندان ها یا صورت ممکن است باعث شکستگی یا ترک خوردن دندان ها شود. در برخی رشته های ورزشی نیز، احتمال آسیب دندان ها زیاد است. صدمه وارد شده، همیشه قابل دیدن نیست؛ مثلا ممکن است دندان از زیر خط لثه بشکند. در چنین مواردی، فرد درد زیادی احساس می کند. اگر درمان به موقع انجام نشود، صدمات و جراحات می توانند به عفونت ختم شوند.

برخی اوقات، پرکردگی دندان ها دچار شکستگی می شود. ضربه ناگهانی به صورت یا دهان می تواند باعث شکستن پرکردگی شود. البته پر کردگی های قدیمی نیز، به مرور زمان فرسوده می شوند و با احتمال بیشتری دچار ترک یا شکستگی می شوند. بسیار مهم است که بلافاصله پس از ضرب دیدن دندان ها، به دندانپزشک مراجعه شود. چه استخوان صورت دچار شکستگی شده باشد و چه دندانی شکسته باشد، بهتر است درمان در اسرع وقت انجام شود.

بیماری لثه

بیماری لثه، در دهان التهاب و درد ایجاد می کند. با اینکه عفونت های دهان می توانند باعث ابتلا به بیماری لثه شوند، تجمع پلاک دندانی رایج ترین علت ایجاد بیماری لثه است. افرادی که به این بیماری دچار هستند، درد لثه، درد ضربان دار دندان ها و خون ریزی از لثه ها را تجربه می کنند.

برای درمان بیماری لثه، دندانپزشک پلاک و تارتار تجمع یافته را از روی دندان ها پاک می کند. برای حفظ سلامت لثه ها، فرد باید به بهداشت دهان خود توجه بیشتری داشته باشد. استفاده از دهانشویه های درمانی می تواند از التهاب لثه ها بکاهد.

مینای ضعیف دندان ها

مینای دندان (خارجی ترین لایه دندان) به مرور زمان فرسوده می شود. به تبع آن، دندان ها به سرما و گرما حساس می شوند. در مواردی نیز، فرد درد ضربان داری را در دندان خود حس می کند. استفاده از خمیردندان های مخصوص دندان های حساس، در برخی افراد موثر است. البته، برای درمان علت زمینه ای ضعیف شدن مینای دندان، باید به دندانپزشک مراجعه کرد.

درمان مینای ضعیف شده دندان به روش های مختلفی صورت می گیرد؛ برای مثال، پرکردن دندان و روکش گذاری.

التهاب سینوس ها (سینوزیت)

سینوزیت، التهاب سینوس ها است. سینوس ها، مجاری هوایی پشت بینی هستند. عوامل مختلفی می توانند در ایجاد سینوزیت دخیل باشند؛ برای مثال، عفونت، آلرژی و واکنش های سیستم ایمنی. علائم سینوزیت به سرماخوردگی معمولی شباهت دارد. از نشانه های سینوزیت می توان به ترشحات بینی، گرفتگی بینی، سردرد و دندان درد اشاره کرد. سینوزیت می تواند مشکلات دندانی متعددی مانند درد ضربان دار ایجاد کند.

علت ایجاد سینوزیت، روش درمانی مناسب را تعیین می کند. روش های درمانی شامل تجویز آنتی بیوتیک، جراحی و تغییر عادات زندگی است.

درآمدن یا نهفتگی دندان های عقل

دندان های عقل در عقب دهان قرار گرفته اند و در بزرگسالی رشد می کنند. درآمدن این دندان ها می تواند درد ضربان دار به همراه داشته باشد. دندان های عقل نهفته ممکن است با زاویه نادرستی رشد کنند و به دندان های اطراف فشار وارد کنند. فشار به دندان های اطراف ممکن است باعث ایجاد درد شود.

دارو های مسکن می توانند از شدت علائم بکاهند. اما در مواردی ممکن است نیاز به جراحی و کشیدن دندان های عقل باشد.

دندان قروچه (بروکسیسم)

ساییدن دندان ها بر هم یا دندان قروچه یکی از اصلی ترین عوامل ایجاد درد ضربانی دندان ها است. درمان بروکسیسم، استفاده از محافظ های دهانی است. عوامل مختلفی از جمله استرس می توانند باعث ایجاد دندان قروچه شوند.

درد سایر بخش های صورت

برخی اوقات، آسیب بخشی از بدن می تواند باعث ایجاد درد در قسمتی دیگر شود. برای مثال، کسی که به گرفتگی گردن و فک دچار شده است، ممکن است درد ضربان داری در دندان هایش احساس کند.

در مواردی، فرد می تواند منشا درد را با فشردن یکی از عضلات نزدیک، پیدا کند. اگر فشردن عضله باعث درد شدید تری شد، می توان نتیجه گرفت که درد عضلانی سبب درد ضربان دار دندان ها شده است.

زونا (shingles)

نوعی ویروس هرپس می تواند عفونتی به نام زونا (shingles) را ایجاد کند. این عفونت بسیار دردناک است و از چند روز تا چند هفته طول می کشد. افرادی که به آبله مرغان مبتلا شده اند، ممکن است به زونا دچار شوند. افراد مسن تر و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض این بیماری هستند.

بروز عفونت زونا در دهان به ندرت اتفاق می افتد، اما ممکن است. عفونت دهانی ابتدا باعث ایجاد درد ضربان دار می شود و سپس جوش هایی پدیدار می شوند. این جوش ها معمولا در یک طرف دهان به وجود می آیند. دارو های ضد درد می توانند در کنترل زونا کمک کننده باشند. دارو های ضد ویروسی نیز قابل استفاده هستند اما باید توجه داشت که زونا، به طور کامل بهبود پیدا نمی کند و فقط می توان آن را کنترل کرد.

اگر به زونا مشکوک هستید و علائم آن را در دهان خود مشاهده می کنید، بهتر است به پزشک و دندانپزشک مراجعه کنید.

چه زمانی باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟

کسانی که در اثر آسیب جزئی، درد ضربان دار را تجربه می کنند، می توانند تا ظاهر شدن علائم بیشتر دست نگه دارند و به دندانپزشک مراجعه نکنند. اما اگر دلیل درد مشخص نیست و پس از مدتی هم از بین نرفته است، باید سریعا نزد دندانپزشک رفت. به ندرت ممکن است عفونت دندان به سایر بخش های بدن گسترش پیدا کند و عفونت های جدی را ایجاد نماید.

در صورت مشاهده علائم زیر، بهتر است به صورت اورژانسی به دندانپزشک مراجعه کنید:

• تب کردن
• ورم صورت
• دشواری در بلع و تنفس
• گیجی و از هوش رفتن

خلاصه

درد ضربان دار دندان نشانه این است که مشکلی در دندان یا در نزدیکی آن وجود دارد. حتی اگر شدت درد بیشتر نشود، باید برای تشخیص علت و درمان آن به دندانپزشک مراجعه شود. درمان زودهنگام می تواند از عفونت های جدی تر و ایجاد بیماری های وخیم تر جلوگیری کند.

بروکسیسم (bruxism) به وضعیتی گفته می شود که در آن فرد دندان های خود را بر هم می ساید؛ بدون اینکه چیزی در دهانش باشد. در این حالت، دندان ها روی هم فشرده می شوند و فک به سمت جلو و عقب یا چپ و راست حرکت می کند. فرد معمولا به صورت ناخودآگاه این رفتار را انجام می دهد.

زمانی که فرد دندان هایش را بر هم می فشارد، در واقع ماهیچه های فک منقبض می شوند. اما در این وضعیت دندان ها روی هم جابه جا نمی شوند. دندان قروچه ممکن است طی روز یا در شب اتفاق بیفتد. ساییدن دندان ها روی یکدیگر در شب، چالش برانگیز تر است و کنترل آن آسان نیست.

بروکسیسم یکی از رایج ترین اختلالات خواب است. این رفتار، ناخودآگاهانه انجام می شود. درد ماهیچه های صورت، اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی و سردرد، از جمله مشکلاتی هستند که ممکن است در اثر سایش دندان ها بر هم ایجاد شوند. در موارد حاد بروکسیسم، آرتروز مفصل گیجگاهی-فکی پیش می آید.

اثرات دندان قروچه

فشردن دندان ها بر روی هم باعث فرسوده شدن آن ها می شود. دندان ها به مرور زمان ، کوتاه، کند و دچار شکستگی می شوند. دندان قروچه باعث می شود به ماهیچه ها، بافت ها و دیگر ساختار های اطراف فک فشار وارد شود. این فشار مضاعف، اثراتی به همراه دارد:

• درد و سفت شدن فک
• درد در لثه ها
• حساس و لق شدن دندان ها
• شکستگی دندان ها
• سردرد خفیف
• صدا دار شدن مفصل های فک

ساییدن دندان ها بر هم ممکن است باعث گوش درد شود؛ چراکه ساختار های مفصل گیجگاهی-فکی به کانال گوش نزدیک هستند. از جمله علائم بروکسیسم می توان به اضطراب، افسردگی، اختلالات خوردن و بی خوابی اشاره کرد. دندان قروچه شدید باعث تخریب سطوح دندان ها می شود؛ مخصوصا در دندان های مولر (molars). البته، در برخی از افرادی که دچار بروکسیسم هستند، نشانه یا علامت خاصی وجود ندارد.

عوامل ایجاد دندان قروچه

علت ایجاد بروکسیسم هنوز مشخص نیست ولی فاکتور های متعددی می توانند در آن نقش داشته باشند. در کودکان، زمانی که اولین دندان های شیری در می آیند و سپس در زمانی که دندان های دائمی ظاهر می شوند، عادت سایش دندان ها بر هم شکل می گیرد. البته، این رفتار زمانی که تمام دندان های دائمی به طور کامل در آمدند، متوقف می شود.

برخی افراد، زمانی که تمرکز، استرس، اضطراب یا خشم زیادی دارند، دندان های خود را بر هم می فشارند. تحقیقات نشان می دهند که ضربان قلب و فعالیت مغزی در زمان دندان قروچه افزایش پیدا می کند. در نتیجه، سستم عصبی مرکزی در ایجاد بروکسیسم نقش دارد.

دندان قروچه ممکن است مربوط به وضعیت غیر عادی بایت (bite) باشد. اگر بایت حالت نرمال نداشته باشد، دندان ها در هنگام بسته بودن دهان، به درستی روی یکدیگر قرار نمی گیرند.

ماهیچه های صورت برخی افراد، در هنگام خواب دچار انقباض می شود. از دست دادن دندان ها و یا داشتن دندان های کج و نامرتب می تواند در ایجاد دندان قروچه موثر باشد. بروکسیسم می تواند اثر جانبی مصرف برخی دارو ها مانند دارو های ضد افسردگی و آمفتامین ها باشد.

برخی اختلالات اعصاب مانند بیماری هانتینگتون یا پارکینسون، باعث ایجاد بروکسیسم می شوند. خستگی، مصرف الکل، سیگار کشیدن، آپنه خواب و خروپف در شکل گیری دندان قروچه موثرند.

نتایج حاصل از آمارگیری ها نشان می دهند که 8 درصد از بزرگسالان و بین 14 تا 29 درصد از کودکان زیر 11 سال، در هنگام خواب دندان های خود را بر هم می فشارند. بروکسیسم در بین کودکان بسیار رایج است. در کودکان ممکن است دندان قروچه به عنوان پاسخی به دندان درد یا استرس ایجاد شود. کودکان بیش فعال ممکن است از بروکسیسم هم رنج ببرند.

تشخیص

دندانپزشک سوابق بیمار را بررسی و سپس او را معاینه می کند. از جمله نشانه هایی که دندانپزشک به دنبال آن است، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد و ناراحتی فک هنگام بیدار شدن
• فرسوده شدن دندان ها
• بزرگ شدن عضلات فک

البته باید توجه داشت که بیش از حد مسواک زدن، خمیردندان های نامناسب، نوشیدنی های اسیدی و غذا های سفت هم می توانند باعث فرسایش دندان ها شوند. خوشبختانه، دندانپزشک می تواند تشخیص دهد که فرسایش دندان ها به چه علت است.

بهترین روش تشخیص بروکسیسم، اندازه گیری های الکترومیوگرافیک (EMG) است. در این روش، سیگنال های الکتریکی عضلات فک که برای جویدن به کار می روند، اندازه گیری می شود.

برای تشخیص دندان قروچه در کودکان، دندانپزشک سوالاتی را مطرح می کند؛ مثلا اینکه آیا اضطراب دارند؟ عصبی هستند؟ در هنگام خواب چه احساسی دارند؟ پاسخ این سوالات به تشخیص صحیح دندانپزشک کمک می کند.

درمان

بسته به علت ایجاد بروکسیسم، روش درمان متفاوت است. هیچ درمان قطعی برای مشکل دندان قروچه وجود ندارد. اما می توان علائم و نشانه های آن را کاهش داد. برای درمان، علت اصلی ایجاد بروکسیسم باید برطرف شود.

فشردن و ساییدن دندان ها بر روی هم در طول روز، با افزایش آگاهی، فیزیوتراپی و ورزش های مخصوص بهبود می یابد. در مقابل، دندان قروچه در هنگام خواب به استراتژی های دیگری نیاز دارد؛ چراکه خارج از کنترل خود فرد است.

اگر علت ایجاد، استرس یا آپنه خواب (sleep apnea) باشد، با رفع این مشکلات، عادت فشردن دندان ها بر هم نیز کمتر و کمتر می شود. خواب کافی و ورزش منظم می توانند در درمان دندان قروچه موثر باشند. می توان در طول شب از محافظ های دهانی استفاده کرد تا به دندان ها آسیبی نرسد. استفاده از دارو های شل کننده عضلات نیز ممکن است به طور موقت مشکل بروکسیسم را حل کند. توصیه می شود از محافظ های دهانی که از جنس پلاستیک سخت هستند و همه دندان های فک بالا یا پایین را می پوشانند، استفاده شود. محافظ های دهانی به مرور زمان فرسوده می شوند و کارایی خود را از دست می دهند. به محض این که فرد استفاده از محافظ را متوقف کند، درد و دیگر علائم بروکسیسم ظاهر می شوند. در نتیجه، این روش درمان دائمی نیست.

روشی دیگر، استفاده از اسپلینت (splint) است. برخی از انواع اسپلینت در بالای دندان ها قرار می گیرند و برخی دیگر در پایین دندان ها. بسته به نوع طراحی، اسپلینت فک را در حالت ریلکس تری نگه می دارد و یا به عنوان سد عمل می کند. بدین صورت که با فشردن دندان ها بر هم، به جای این که دندان ها آسیب ببینند، اسپلینت دچار صدمه می شود. اسپلینت ها قابل تنظیم کردن هستند.

اگر دندان قروچه در اثر غیر هم ترازی فک یا نامرتب بودن دندان ها ایجاد شدن باشد، دندانپزشک یا ارتودنتیست تلاش می کنند تا موقعیت فک و دندان ها را تصحیح کنند.

کسانی که دندان های خود را بر هم می فشارند، بهتر است از غذا ها و نوشیدنی هایی که کافئین یا الکل بالایی دارند، پرهیز کنند. زیرا این مواد، دندان قروچه را افزایش می دهند. جویدن آدامس ممکن است باعث افزایش ساییدن دندان ها بر هم شود؛ چراکه باعث می شود حرکات ساییدن و فشردن دندان ها برهم در حافظه فرد ثبت شود.

روش دیگری که وجود دارد، قرار دادن پارچه گرم بر روی ماهیچه های فک است. با این کار، ماهیچه ها ریلکس می شوند و انقباض خود را از دست می دهند.

پیشگیری از دندان قروچه

کنترل استرس و اضطراب می تواند در کاهش و پیشگیری از دندان قروچه موثر باشد. خواب خوب و کافی هم بی تاثیر نیست. بهتر است اتاق خواب خنک، تاریک و ساکت باشد و تلویزیون، کامپیوتر و دیگر وسایل مربوط به کار در آن وجود نداشته باشد.

ریلکس کردن در ساعات قبل از خواب و داشتن یک روتین آرامبخش می تواند از فشردن دندان ها بر روی هم در طول شب جلوگیری کند. در کودکان، حمام آب گرم، خواندن کتاب یا گوش کردن به موسیقی قبل از خواب کمک کننده است. خوابیدن به پهلو یا بر روی شکم و ورزش کردن نیز در پیشگیری از بروکسیسم موثر است.

کلام آخر

همانطور که گفته شد، علت ایجاد بروکسیسم هنوز کاملا مشخص نیست. اما می توان با رعایت بعضی نکات از ایجاد آن جلوگیری کرد. درمان و کنترل دندان قروچه به علت ایجاد آن بستگی دارد. هنوز درمان قطعی برای بروکسیسم وجود ندارد اما روش هایی درمانی هستند که علائم و نشانه های آن را کاهش می دهند. در صورتی که متوجه دندان قروچه در دیگران و یا در خودتان شدید، بهتر است به دندانپزشک مراجعه کنید؛ چراکه سایش مستمر دندان ها بر روی هم، قطعا به آن ها آسیب می رساند.

لکه های قهوه ای رنگ بر روی دندان ها، بسیار رایج هستند. به کمک برخی درمان های دندانپزشکی و تغییر شیوه زندگی می توان از شکل گیری آن ها جلوگیری کرد و یا آن ها را از بین برد. رنگ این لکه ها از زرد مایل به قهوه ای تا سیاه-قهوه ای متغیر است و در اندازه های مختلف وجود دارند. در برخی افراد این تغییر رنگ به صورت لکه و در بعضی دیگر به صورت خط ظاهر می شود.

در این مقاله، به علل تغییر رنگ دندان ها، روش های پیشگیری و راه های درمان لکه ها می پردازیم.

دلایل ایجاد لکه های قهوه ای

موارد زیر باعث ایجاد لکه های قهوه ای رنگ روی دندان ها می شوند:

غذا ها و نوشیدنی ها

بسیاری از غذاهایی که رنگ تیره ای دارند، حاوی مواد شیمیایی به نام کروموژن ها (chromogens) هستند. این مواد، مانند تانیک اسید موجود در شراب قرمز، باعث ایجاد لکه بر روی مینای دندان ها می شوند.

به مرور زمان، لکه ها بر روی دندان ها ثابت می شوند؛ مخصوصا اگر فرد بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت نکند. غذا ها و نوشیدنی هایی که حاوی رنگ های مصنوعی هستند نیز می توانند رنگ دندان ها را تغییر دهند.

محصولات حاوی نیکوتین و تنباکو

محصولاتی که نیکوتین یا تنباکو دارند، حاوی ذرات میکروسکوپی هستند که به منافذ مینای دندان می چسبند. با مصرف مکرر این محصولات، ذرات روی مینای دندان تجمع پیدا می کنند و باعث ایجاد لکه و تغییر رنگ می شوند.

لکه های ناشی از کشیدن سیگار یا جویدن تنباکو، به مرور زمان تیره و تیره تر می شوند و پاک کردن آن ها از روی دندان ها دشوار است.

تارتار

هزاران باکتری که در دهان وجود دارند، دائما با بزاق دهان و ذرات غذا ترکیب می شوند و بدین ترتیب لایه ای نازک، بی رنگ و چسبناک به نام پلاک (plaque) تشکیل می شود. میزان پلاک موجود در دهان، با مسواک زدن و نخ دندان کشیدن تعدیل می شوند. در اثر مراقبت نادرست از دندان ها و عدم رعایت بهداشت دهان، پلاک به مرور زمان سخت می شود. به پلاک سفت و سخت شده تارتار (tartar) یا کلکولوس (calculus) گفته می شود. تنها دندانپزشک می تواند تارتار را از روی دندان ها پاک کند.

علاوه بر مراقبت نادرست از دندان ها، موارد زیر هم ریسک تشکیل تارتار را افزایش می دهند:

• کشیدن سیگار
• بی حرکت ماندن یا بستری بودن برای مدت طولانی
• دیابت
• تغییرات هورمونی؛ مانند تغییراتی که در هنگام بلوغ، بارداری یا قاعدگی رخ می دهد.
• دارو هایی که بزاق دهان را کم می کنند؛ مانند داروهای کنترل ایدز

پوسیدگی دندان

باکتری های موجود در پلاک و تارتار از قند موجود در مواد غذایی تغذیه می کنند. حاصل تغذیه آن ها، اسید هایی است که باعث ضعیف شدن مینای دندان ها می شود. ممکن است ماهیت چسبناک پلاک و تارتار، باعث شود این اسید ها برای مدت طولانی به دندان ها بچسبند. از آن جایی که اسید باعث تضعیف مینا می شود، لایه های زرد رنگ زیرین دندان کم کم نمایان می شوند. در نتیجه، دندان زرد یا قهوه ای رنگ به نظر می رسد. اگر پوسیدگی شدید باشد، اسید های تولید شده باعث ایجاد سوراخ (cavity) در دندان می شوند. سوراخ تشکیل شده رنگ تیره ای خواهد داشت.

باکتری ها از طریق شکستگی و ترک های ریز می توانند وارد دندان ها شوند و پوسیدگی به وجود بیاورند. در بسیاری از افراد، در گوشه های پرکردگی ها و روکش های دندان ها، پوسیدگی ایجاد می شود. سوراخ های به وجود آمده در اثر پوسیدگی معمولا دردناک هستند؛ مخصوصا اگر اندازه بزرگی داشته باشند. پوسیدگی می تواند سبب نمایان شدن ریشه یا عصب دندان بشود، در نتیجه این دندان ها به سرما و گرما حساس تر هستند.

افزایش سن

با افزایش سن، مینای سفید رنگ که از دندان محافظت می کند به تدریج از بین می رود و لایه های زیرین آن آشکار می شود. این پروسه ممکن است باعث تشکیل لکه های زرد مایل به قهوه ای بر روی دندان ها شود.

ژنتیک

رنگ طبیعی دندان های هر فرد متفاوت است. از دیگر فاکتور های مربوط به ژنتیک می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قدرت مینای دندان
• پاسخ مینای دندان به رنگدانه ها و اسید ها
• میزان فرسایش مینای دندان
• نقوص مادرزادی
• اختلالاتی که در شکل گیری استخوان و دندان ها مشکل ایجاد می کنند.

درمان های دندانپزشکی قبلی

پرکردگی های دندان ها، روکش ها و بریج ها، همگی پس از مدتی فرسوده می شوند و رنگ خود را از دست می دهند.

دارو های مصرفی

برخی دارو ها باعث تغییر رنگ دندان ها می شوند؛ از جمله آنتی بیوتیک تتراسایکلین و خانواده آن. لکه های دندانی ناشی از مصرف داروها در کودکان رایج است. از دیگر دارو هایی که سبب تغییر رنگ و ایجاد لکه می شوند، می توان به کلرهگزیدین اشاره کرد که نوعی دهانشویه دارویی است.

رشد کم و ناکافی مینای دندان

هیپوپلازی مینای دندان (hypoplasia) زمانی رخ می دهد که مینای دندان به درستی شکل نمی گیرد و نازک تر از حالت عادی می شود. در نتیجه این اختلال، در سطح دندان لکه های زرد مایل به قهوه ای ایجاد می شود. این اختلال ممکن است از زمان تولد و یا در سال های بعدی ایجاد شود.

از جمله فاکتور هایی که در ایجاد هیپوپلازی مینای دندان نقش دارند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مصرف ناکافی مواد مغذی؛ مخصوصا کلسیم.
• تولد پیش از موعد نوزاد
• عفونت های باکتریایی یا ویروسی مانند آبله مرغان
• نداشتن رژیم غذایی مناسب در هنگام بارداری
• قرار گرفتن در معرض توکسین ها و ماده های آلرژی زا
• خوردن فلوراید
• صدمه به دندان

بیماری سلیاک (celiac disease)

علائم دندانی معمولا از اولین نشانه های بیماری سلیاک هستند. علائم دندانی عبارتند از:

• لکه های قهوه ای، زرد یا سفید بر روی دندان ها
• ضعیف شدن مینای دندان
• حالت شفاف و بی رنگ شدن دندان ها

این علائم معمولا در دندان های مولر و پیشین دیده می شوند.

فلوروز (مسمومیت با فلوراید)

مقادیر زیاد فلوراید باعث تغییر رنگ دندان ها می شود؛ به خصوص در کودکان زیر 8 سال. به این تغییر رنگ فلوروز (fluorosis) گفته می شود. در فلوروز، لکه و خط های سفید یا خاکستری بر روی دندان ها به وجود می آید. در موارد حاد، فلوروز لکه های قهوه ای تیره بر روی دندان ها ایجاد می کند. ممکن است علائم فلوروز مشابه با پوسیدگی دندان باشد.

درمان لکه های قهوه ای روی دندان ها

برای انتخاب بهترین روش درمان، ابتدا باید علت ایجاد لکه ها مشخص شود. موارد زیر، در از بین بردن لکه های ناشی از غذا ها، نوشیدنی ها و عاداتی مانند سیگار کشیدن، به کار می روند:

• هر چند روز یکبار، دندان های خود را با مخلوطی از جوش شیرین و آب مسواک بزنید.
• هر چند روز یکبار، از دهانشویه های حاوی هیدروژن پراکسید استفاده کنید.

محصولات زیادی برای از بین بردن لکه روی دندان ها وجود دارد. معمولا پس از 1 تا 2 هفته استفاده از آن ها، نتایج قابل مشاهده هستند. برخی از این محصولات عبارتند از:

• دهانشویه های سفید کننده حاوی هیدروژن پراکسید
• خمیردندان های سفید کننده حاوی سدیم هیپوکلریت
• نوار های سفید کننده حاوی کاربامید پراکسید

اگر تغییر رنگ و لکه ها ناشی از بیماری خاص یا تارتار تجمع یافته باشند، باید به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک از وسیله مخصوصی برای تراشیدن و برداشتن تارتار و پلاک روی دندان ها استفاده می کند. همچنین، با انجام پروسه هایی دندان هایتان را سفید تر می کند.

تغییر رنگ دندان ناشی از بیماری سلیاک، دائمی است. در مقابل، لکه های ناشی از فلوروز یا پوسیدگی دندان قابل درمان هستند. در مورد لکه هایی که پاک کردن آن ها دشوار است، دندانپزشک ممکن است بتواند با انجام پروسه های زیر، تغییر رنگ را پنهان کند و یا از ایجاد لکه های بیشتر جلوگیری کند:

• پرکردگی های کامپوزیت سفید رنگ
• ونیر ها
• روکش های دندانی

پیشگیری

آسان ترین روش پیشگیری از لکه های قهوه ای بر روی دندان ها، رعایت بهداشت دهان و دندان است. توصیه می شود از نکات زیر پیروی کنید:

• 2 بار در روز، هر بار برای 2 دقیقه دندان های خود را با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
• هر روز نخ دندان بکشید.
• پس از صرف هر وعده غذایی، دهان خود را با آب شست و شو دهید و یا مسواک بزنید؛ مخصوصا اگر غذایی که خورده اید حاوی قند، کروموژن یا تانین است.
• از دهانشویه های حاوی فلوراید استفاده کنید.
• به طور منظم، برای انجام چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید.
• استفاده از محصولات حاوی نیکوتین یا تنباکو را متوقف کنید.
• برای نوشیدن مایعات به جز آب از نی استفاده کنید.
• اگر عادتی دارید که برای سلامت دندان هایتان خطرناک است، به دندانپزشک خود اطلاع دهید؛ مانند دندان قروچه.

برخی مواد می توانند مینای دندان را ضعیف کنند و باعث ایجاو لکه شوند. از مصرف آن ها بپرهیزید:

• غذا ها و نوشیدنی های حاوی قند زیاد
• غذا های دارای رنگ مصنوعی
• قهوه یا چای
• شراب قرمز
• آب میوه های تیره رنگ
• مرکبات و آبمیوه آن ها
• سس های تیره رنگ مانند سس سویا یا سس گوجه فرنگی

مصرف برخی مواد غذایی، مینای دندان را تقویت می کند. این مواد معمولا حاوی فیبر بالایی هستند و باکتری ها و پلاک روی دندان ها را پاک می کنند. برخی مواد هم مانند سدی در برابر پلاک عمل می کنند و یا حاوی مواد شیمیایی هستند که اسید موجود در دهان را خنثی می کند. در نتیجه، اسید به مینای دندان آسیب نمی زند.

غذا هایی که ممکن است از ایجاد لکه روی دندان ها جلوگیری کنند، عبارتند از:

• سبزیجات مانند اسفناج و بروکلی
• پنیر ها و ماست های تخمیری
• میوه ها و سبزیجاتی که فیبر بالایی دارند؛ مانند سیب، هلو و کرفس
• مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدانت مانند هویج، زنجفیل و سیر
• آجیل

کلام آخر

لکه های قهوه ای رنگ روی دندان ها معمولا ناشی از عدم رعایت بهداشت دهان، سیگار کشیدن و یا خوردن مواد غذایی تیره رنگ است. بیشتر این لکه ها به آسانی از روی دندان ها پاک می شود. در موارد نادر، لکه ها به دلیل مصرف دارویی خاص بر روی دندان ها ایجاد شده اند.

اگر لکه های قهوه ای دندان ها، همراه با علائم دیگری باشد، باید به دندانپزشک مراجعه کرد. دندانپزشک با معاینه دندان های فرد می تواند علت تغییر رنگ را تشخیص دهد و در صورت نیاز درمان را آغاز می کند.