درد دندان، دردی است که در اطراف یا خود دندان حس می کنید. در اکثر اوقات، دندان درد نشانه وجود مشکلی در لثه ها یا خود دندان است. اگر دچار دندان درد شده اید، آن را به حال خود رها نکنید. اگر درد به دلیل پوسیدگی دندان باشد، به مرور زمان شدید تر می شود. درد دندان کشنده نیست اما در مواردی، نشان دهنده مشکلی جدی تر است که به درمان فوری نیاز دارد.

درد دندان چه حسی دارد؟

درد دندان می تواند خفیف، متوسط یا شدید و به صورت متناوب یا دائمی باشد. همچنین، ممکن است علائم زیر را مشاهده کنید:

• درد نبض دار یا ورم در اطراف دندان و لثه ها
• تب
• احساس درد شدید در هنگام جویدن و یا لمس دندان
• حساس شدن دندان
• حساس شدن دندان نسبت به غذا های سرد یا گرم
• احساس سوختن (بسیار نادر)

دندان درد

دلایل ایجاد دندان درد

عوامل ایجاد دندان درد به طور مستقیم

پوسیدگی دندان رایج ترین علت ایجاد درد است. اگر پوسیدگی درمان نشود، ممکن است آبسه (abscess) تشکیل شود. آبسه عفونتی است که در نزدیکی دندان و یا در پالپ دندان به وجود می آید.

اگر گمان می کنید به آبسه دندان دچار شده اید، سریعا به دندانپزشک مراجعه کنید. در موارد بسیار نادر، عفونت به مغز هم گسترش می یابد و می تواند کشنده باشد.

دندان نهفته (impacted tooth) نیز می تواند درد ایجاد کند. نهفتگی زمانی رخ می دهد که یک یا چند دندان در زیر لثه یا استخوان گیر کنند و نتوانند از لثه بیرون بیایند. دندان های عقل بیشتر دچار نهفتگی می شوند.

عوامل ایجاد کننده دندان درد به طور غیر مستقیم

سینوزیت (sinusitis) بیماری است که در آن سینوس ها به علت عفونت ویروسی، باکتریایی یا قارچی ملتهب می شوند. از آنجایی که ریشه برخی از دندان های فک بالا نزدیک به سینوس ها است، التهاب و درد سینوس می تواند دندان درد هم ایجاد کند.

در مواردی، بیماری های قلبی و سرطان ریه در دندان ها درد ایجاد می کنند. برای مثال، دندان درد می تواند یکی از نشانه های سکته قلبی باشد.

بیماری های قلبی و ریوی، به دلیل موقعیت قرارگیری عصب واگوس (vagus nerve)، می توانند در دندان ها حس درد به وجود بیاورند. عصب واگوس از مغز به ارگان های مختلف بدن از جمله قلب و ریه ها می رود و از فک عبور می کند.

دندان درد

درمان درد دندان

درد دندان باید توسط دندانپزشک درمان شود. درمان های خانگی فقط به طور موقت اثر می کنند و جای درمان تخصصی را نمی گیرند.

درمان دندان

در اکثر موارد، درد دندان نشان دهنده وجود مشکلی در خود دندان یا نواحی اطرافش است. دندانپزشک با بررسی عکس های رادیوگرافی و معاینه دهان مس تواند پوسیدگی و مشکلات دیگر را تشخیص دهد. ممکن است برای شما آنتی بیوتیک و دارو های مسکن تجویز کنند. آنتی بیوتیک به از بین بردن عفونت کمک می کند.

اگر پوسیدگی دندان، درد را ایجاد کرده باشد، دندانپزشک بخش پوسیده را با استفاده از دریل (drill) بر می دارد و فضای خالی به وجود آمده را با مواد مخصوص پر می کند. در صورتی که دندان نهفته مسئول درد باشد، امکان دارد عمل جراحی انجام شود.

اگر دندانپزشک نتواند علت دندان درد را بیابد، شما را به پزشک ارجاع می دهد.

درمان سینوزیت

پزشک ممکن است با آنتی بیوتیک ها و دارو های ضد احتقان، سینوزیت را درمان کند. در موارد نادر، ممکن است برای باز کردن راه های بینی نیاز به انجام عمل جراحی باشد. پزشک متخصص گوش و حلق و بینی این جراحی را انجام می دهد.

درمان سکته قلبی، بیماری های قلبی و سرطان ریه

اگر دندانپزشک شک کند که دچار سکته قلبی شده اید، شما را به بخش اورژانس می فرستد. در صورتی که به بیماری ریوی یا قلبی مبتلا شده باشید، شما را به پزشک متخصص ارجاع می دهند.

درمان خانگی

انجام برخی کار ها می تواند به صورت موقت، درد شما را کاهش دهد:

• مصرف دارو های مسکن بدون نسخه مانند آسپیرین
• مصرف دارو های بی حس کننده دندان مانند بنزوکائین
• مصف دارو های ضد احتقان مانند پسودوافدرین
• زدن روغن میخک بر روی دندان مورد نظر

قبل از مصرف دارو بنزوکائین، حتما با پزشک خود مشورت کنید. کودکان زیر 2 سال نباید از دارو های حاوی بنزوکائین استفاده کنند.

دندان درد

درد دندان چه زمانی نیاز به درمان فوری دارد؟

اگر علاوه بر دندان درد، علائم زیر را مشاهده کردید، سریعا به دندانپزشک مراجعه کنید:

• ورم صورت یا فک، می تواند نشان دهنده گسترش عفونت از دندان به سایر اعضای بدن باشد.
• درد قفسه سینه، تنگی نفس، سرگیجه یا هر علامتی که مربوط به سکته قلبی باشد.
• خس خس سینه، مدام سرفه کردن و یا مشاهده خون در سرفه
• دشواری در نفس کشیدن و قورت دادن، می تواند از نشانه های سرطان ریه باشد.

روش های پیشگیری از درد دندان

برای پیشگیری از دندان درد، حداقل دو بار در روز مسواک بزنید و به صورت منظم به دندان پزشک مراجعه کنید. قلب و ریه های خود را با سیگار نکشیدن، خوردن غذا های کم کالری، رژیم غذایی سرشار از فیبر و ورزش، سالم نگه دارید.

کلام آخر

همانطور که گفته شد، دندان درد می تواند علل مختلفی داشته باشد. برای جلوگیری از شدید تر شدن درد، بهتر است در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کنید. به علاوه، در مواردی دندان درد نشانه مشکل و بیماری جدی تری است. پس تشخیص و درمان زودهنگام فواید زیادی خواهد داشت.

دندان ها مجموعه ای از بافت های نرم و سخت هستند. ممکن است دندان ها را به عنوان بخش زنده ای از بدن در نظر نگیرید اما واقعیت این است که دندان های سالم، زنده هستند. زمانی که اعصاب درون پالپ (pulp) که داخلی ترین بخش دندان است، آسیب می بینند، خون رسانی به دندان مختل می شود. صدمه فیزیکی و یا پوسیدگی می تواند به اعصاب دندان آسیب بزند. نرسیدن خون به دندان باعث بروز عفونت و از بین رفتن اعصاب می شود. در چنین حالتی، دندان غیر زنده محسوب می شود.

در ادامه این مقاله، به چگونگی شناسایی و علائم مختلف دندان مرده می پردازیم.

علائم مرگ دندان چیست؟

دندانی مرده به حساب می آید که به آن خون رسانی صورت نگیرد. در بسیاری از افراد، تغییر رنگ یکی از اولین نشانه های مرگ دندان است. احساس درد در دندان و لثه ها نیز یکی دیگر از نشانه ها است.

رنگ دندان های سالم معولا طیفی از رنگ سفید است. البته، بسته به رژیم غذایی و سطح بهداشت دهان، رنگ دندان ها می تواند متفاوت باشد. برای مثال، اگر به طور منظم از مواد غذایی مانند قهوه، زغال اخته و شراب قرمز استفاده می کنید یا سیگار می کشید، دندان های شما ممکن است به رنگ زرد کم رنگ در آمده باشند. برخلاف دندان مرده، این تغییر رنگ در تمام دندان ها ایجاد می شود.

اگر دندان شما به علت مرگ تغییر رنگ دهد، از سایر دندان ها متفاوت می شود. دندان در حال مرگ به رنگ های زرد، قهوه ای کم رنگ، طوسی و سیاه دیده می شود. دندان حالت کبودی پیدا می کند. به مرور زمان، با پیشروی پوسیدگی و از بین رفتن اعصاب، تغییر رنگ دندان مرده شدید تر می شود.

یکی دیگر از نشانه ها، درد است. برخی افراد دردی حس نمی کنند. برخی دیگر، درد خفیف و عده ای درد شدیدی را تجربه می کنند. درد، در اثر از بین رفتن عصب دندان ایجاد می شود. عفونت نیز می تواند درد و سوزش را به وجود بیاورد. از علائم بروز عفونت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بوی بد دهان
• مزه بد در دهان
• التهاب در خط لثه

اگر علائم نکروز شدن و مرگ دندان را در خودتان مشاهده می کنید، سریعا به دندانپزشک مراجعه کنید.

علت مرگ دندان چیست؟

تروما یا آسیب به دندان، می تواند یکی از دلایل مرگ دندان شما باشد. برای مثال، اگر توپ فوتبال به دندان برخورد کند یا اگر زمین بخورید و دندانتان با جایی اصابت کند، امکان دارد دندان شما بمیرد. مرگ دندان ممکن است خیلی سریع اتفاق بیفتد یا چندین ماه و چندین سال طول بکشد.

ممکن است دندان در اثر رعایت نکردن بهداشت دهان نکروز شود. خوب تمیز نکردن دندان ها می تواند باعث ایجاد پوسیدگی شود. در صورتی که پوسیدگی به موقع درمان نشود، دندان به آرامی از بین می رود. سوراخ شدن و پوسیدن دندان ها از مینا (enamel) شروع می شود. مینای دندان، خارجی ترین لایه است و نقش محافظتی دارد. پوسیدگی به تدریج مینای دندان را خراب می کند و در نهایت به پالپ می رسد. در این مرحله، پالپ دندان دچار عفونت می شود و به همین دلیل خون رسانی به دندان متوقف می گردد. زمانی که پوسیدگی به پالپ دندان می رسد، درد شدیدی را حس می کنید.

مرگ دندان

تشخیص دندان مرده

دندان مرده طی معاینه دندانپزشک و بررسی عکس رادیوگرافی (X-rays) مشخص می شود. اگر هر گونه صدمه ای به دندانتان وارد شد، به دندانپزشک مراجعه کنید. در صورت نیاز، درمان بلافاصله آغاز می شود.

درمان مرگ دندان

درمان به موقع و زود هنگام دندان های در حال مرگ و یا مرده، اهمیت زیادی دارد. در صورتی که درمان دیر شروع شود، باکتری موجود در دندان مرده به دندان های دیگر نیز گسترش می یابد و به آن ها آسیب می زند. در مواردی، استخوان فک و لثه ها درگیر می شوند.

دندان پزشک برای درمان دندان در حال مرگ و یا مرده می تواند از پروسه ای به نام عصب کشی (root canal) استفاده کند. در غیر این صورت، دندان باید کشیده شود.

مرگ دندان

عصب کشی

با انجام عصب کشی، دندان در سر جای خود باقی می ماند. در حین پروسه، دندانپزشک سوراخی در دندان ایجاد می کند و با استفاده از ابزار های کوچک و تخصصی، پالپ دندان و بخش های عفونی را بر می دارد. سپس، ریشه دندان ها را پر می کند و می بندد. در آخر نیز، پرکردگی دائمی را روی سوراخی که ایجاد کرده بود، قرار می دهد.

در بسیاری از موارد، پس از انجام عصب کشی باید بر روی دندان روکش قرار داد. دندان هایی که مینای آسیب دیده دارند  و یا مقدار پرکردگی شان زیاد است، بهتر است که روکش داشته باشند. دندان هایی که عصب کشی شده اند، به مرور زمان شکننده می شوند. به همین دلیل، دندان های عقبی که عصب کشی می شوند باید روکش داشته باشند. دندان های پشتی، در جویدن و آسیاب کردن مواد نقش دارند. روکش (crown) پوششی است که به طور اختصاصی برای دندان شما ساخته می شود. دندان پزشک، در ابتدا دندان مورد نظر را سوهان می زند و سپس روکش دائمی را بر روی آن قرار می دهد. روکش به رنگ سایر دندان های شما ساخته می شود تا کمتر به چشم بیاید و طبیعی تر جلوه کند.

اگر دندانپزشک تشخیص دهد که دندان شما به روکش نیازی ندارد، می تواند از سفید کننده برای برطرف کردن تغییر رنگ دندان استفاده کنید. همچنین، ممکن است دندانپزشک ونیر پورسلین (porcelain veneer) را به شما پیشنهاد دهد.

مرگ دندان

کشیدن دندان

اگر دندان شما به شدت آسیب دیده باشد و نتوان آن را دوباره احیا کرد، ممکن است دندانپزشک به شما پیشنهاد دهد که دندان تان را بکشید. طی این پروسه، دندانپزشک دندان را به طور کامل می کشد. پس از کشیدن دندان، می توانید آن را با ایمپلنت، دندان مصنوعی یا بریج جایگزین کنید. می توانید در این باره با دندانپزشک خود مشورت کنید. برخی از سوالاتی که باید جواب آن ها را بدانید، عبارتند از:

• آیا در آینده، باز هم نیاز به تعویض خواهد داشت؟
• هزینه درمان چقدر است؟
• دوران بهبودی چگونه است؟
• آیا دندان جایگزین، نیاز به مراقبت خاصی دارد؟

مدیریت درد

اگر دندان شما شدیدا درد می کند و منتظر شروع درمان دندانپزشکی هستید، با انجام موارد زیر می توانید تا حدی درد را کنترل کنید:

• از نوشیدنی های گرم بپرهیزید زیرا التهاب را افزایش می دهند و درد بد تر می شود.
• از دارو های ضد التهاب بدون نسخه مانند ایبوپروفن استفاده کنید.
• از خوردن غذا های سفت بپرهیزید. فشار لازم برای خرد کردن غذا های سفت می تواند اعصاب آسیب دیده دندان را تحریک کند.

بهتر است که هر چه زود تر به دندانپزشک مراجعه کنید. به یاد داشته باشید که درمان های خانگی نباید جای درمان های تخصصی پزشکی را بگیرند.

نکات لازم برای پیشگیری از مرگ دندان

پیشگیری از مرگ دندان ها، همیشه امکان پذیر نیست. اما می توانید با انجام برخی کار ها، احتمال آن را کاهش دهید:

• بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید. روزی 2 بار مسواک بزنید و حداقل 1 مرتبه نخ دندان بکشید.
• هر 6 ماه به دندانپزشک مراجعه کنید. در این صورت، دندانپزشک خیلی زود مشکلات و بیماری ها را تشخیص می دهد و درمان را آغاز می کند. برای مثال، دندانپزشک با تشخیص به موقع پوسیدگی دندان، از پیشرفت آن جلوگیری می کند و پالپ دندان درگیر نمی شود.
• از گارد دهانی استفاده کنید. اگر در ورزش های فیزیکی مانند بوکس شرکت می کنید، توصیه می شود از محافظ دهانی استفاده کنید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید. از غذا هایی که قند بالایی دارند، بپرهیزید. این گونه غذا ها احتمال پوسیدگی دندان را بالا می برند.
• آب بنوشید؛ مخصوصا بعد از خوردن غذا. آب، باکتری هایی را که بین دندان ها جمع شده اند، می شوید و با خود می برد.

کلام آخر

اگر احتمال می دهید که یکی از دندان هایتان در حال مرگ است و یا مرده، سریعا به دندانپزشک مراجعه کنید. درمان به موقع، از وقوع مشکلات احتمالی پیشگیری می کند. اگر دندان به موقع تحت درمان قرار نگیرد، عفونت از دندان مرده به دندان های سالم اطراف گسترش می یابد.

برخی اوقات، در دندان هایتان احساس خارش می کنید. اما آیا واقعا می شود که دندان ها خارش داشته باشند؟ ممکن است سایر حس ها، مانند درد را به صورت خارش احساس کنید؛ یا این که بافت های اطراف دندان ها به خارش افتاده باشند و شما به اشتباه آن را در دندان هایتان حس کنید. خارش در لثه ها می تواند به احساس خارش در دندان ها بینجامد.

در ادامه، بیشتر به دلایل و علل خارش می پردازیم و روش هایی برای درمان آن معرفی می کنیم.

دلایل ایجاد حس خارش در دندان

عوامل متعددی می توانند باعث ایجاد این حس شوند. برخی از آن ها عبارتند از:

خارش در دندان

آلرژی و حساسیت

آلرژی و حساسیت می تواند باعث التهاب، ورم و خارش بافت های داخلی دهان شود. سندروم آلرژی دهانی (PFAS)، اختلالی است که در آن اگر فرد ماده غذایی را بخورد که با سیستم ایمنی اش سازگار نیست، دچار التهاب و خارش در ناحیه دهان می شود.

در مواقعی، سقف دهان یا لثه ها احساس خارش دارند و فرد به اشتباه این احساس را می کند که دندان هایش نیز، می خارند.

برای مثال، امکان دارد که شما به توت فرنگی حساسیت داشته باشید؛ بدون آن که خودتان اگاه باشید. به همین دلیل، با خوردن توت فرنگی گلو، دهان و لثه های شما شروع به ورم کردن می کنند و ملتهب می شوند. همین التهاب و ورم باعث می شود که شما در دندان ها و بافت های نرم اطراف آن احساس خارش بکنید.

خارش در دندان

تجمع پلاک (plague)

هنگامی که پلاک در اطراف خط لثه تجمع پیدا می کند، حسی شبیه به خارش در لثه ها ایجاد می شود. در چنین مواقعی، فرد احساس می کند که علاوه بر لثه ها، دندان هایش نیز می خارند.

خارش در دندان

بیماری لثه

بیماری لثه باعث حساس شدن دندان ها می شود. افزایش حساسیت دندان ها، حس خارش را تشدید می کند. باکتری های موجود در دهان می توانند باعث التهاب لثه ها و ایجاد ژنژیویت (gingivitis) شوند. اگر درمان به موقع صورت نگیرد، بیماری پیشرفت می کند و به نوع حاد تری به نام پریودنتیت (periodontitis) تبدیل می شود.

پیشرفت بیماری لثه، معمولا علامت و نشانه خاصی ندارد. امکان دارد لثه ها کمی ملتهب شوند و مقدار کمی خون ریزی کنند. به همین دلیل، بیماری پریودنتال، به پیشرفت خود ادامه می دهد و مشکلات جدی تری را ایجاد می کند. برای مثال، پریودنتیت می تواند به از بین رفتن دندان ها، تحلیل لثه و استخوان فک بینجامد.

خارش در دندان

عوارض جانبی برخی درمان های پزشکی

آیا به تازگی دندان تان را پر کرده اید؟ و یا یکی از دندان هایتان را عصب کشی کرده اید؟ بعضی اوقات، پس از انجام درمان های دندان پزشکی یا پزشکی، بدن شما به اشتباه فکر می کند که دندان ها و لثه هایتان دچار آسیب شده است. در زمان بهبود این آسیب، پاسخ بدن به صدمه و جراحت باعث ایجاد حس خارش می شود.

خارش در دندان

آسیب ساختار دندان

حس خارش ممکن است به دلیل آسیب به دندان ها به وجود بیاید؛ برای مثال، آسیب رسیدن به دندان ها در سوانح رانندگی و یا  وزرش های رزمی.

هر آسیبی که به ساختار دندان ها وارد شود، می تواند احساسی مانند خارش را در بافت های اطراف و خود دندان ها به وجود بیاورد. ساختار دندان می تواند در بخش های مختلفی مانند ریشه، اعصاب و پالپ (pulp) دچار خرابی و آسیب شود.

خارش در دندان

دندان قروچه وساییدن دندان ها به همدیگر

برخی افراد گمان می کنند که خارش دندان هایشان به این دلیل است که در شب و در هنگام خواب، دندان هایشان را بر هم می سایند و فشار می دهند. این مسئله، صرفا تجربیات برخی افراد است و هنوز دلیل علمی قانع کننده ای برای ارتباط خارش دندان با ساییدن دندان ها بر هم، وجود ندارد.

خارش در دندان

عفونت داخل دهان

تحقیقات نشان می دهد که، در برخی موارد، حس خارش می تواند نشان دهنده وجود عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی باشد. برای مثال، ویروس هرپس زونا باعث درد، سوزش و خارش در اعصاب می شود. این ویروس که عامل زونا هم هست، می تواند در صورت و دندان ها حس درد ایجاد کند. به این درد، ادنتالژیا (odontalgia) گفته می شود.

خارش در دندان

درمان خانگی برای رفع خارش دندان

بعضی از درمان های خانگی می توانند این مشکل را برطرف کنند. برای مثال، مکیدن یک تکه یخ در کاهش خارش نقش دارد. قرقره کردن محلول آب و نمک نیز، بی تاثیر نیست.

به کار گیری روش صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن، در حفظ سلامت دهان و دندان بسیار مهم است. به علاوه، رعایت بهداشت دهان از بروز عفونت ها و مشکلات جدی تر جلوگیری می کند.

خارش در دندان

ترک سیگار و تنباکو، از دیگر روش ها است؛ چراکه این دو باعث التهاب و در نتیجه خارش لثه ها و دندان ها می شوند. برای ترک کردن، می توانید با دندان پزشک خود مشورت کنید تا بهترین راه را به شما نشان دهد.

خارش در دندان

چه زمان باید برای خارش دندان به دندان پزشک مراجعه کنید؟

هر زمان که در بدن شما اتفاق جدیدی می افتد و یا نشانه های تازه ای می بینید، باید به آن دقت داشته باشید و سرسری از آن نگذرید. اگر لثه های شما دردناک شده اند، خون ریزی داشته اند و احساس خارش دارند، بهتر است به دندان پزشک مراجعه کنید. دندان پزشک با انجام معاینات تخصصی، علت این علائم را تشخیص می دهد و در صورت نیاز درمان را آغاز می کند.

علائمی که باید به آن ها توجه داشته باشید عبارتند از:

• تب
• ورم کردن
• عفونت

درمان کامل خارش دندان ها

درمان خارش، به علت ایجاد آن بستگی دارد و در شرایط مختلف، متفاوت است.

آلرژی

اگر خارش به دلیل حساسیت و آلرژی نسبت به یک ماده غذایی ایجاد شده باشد، بهتر است از خوردن این غذا پرهیز کنید. اگر آلرژی از نوع فصلی است، می توانید با مراجعه به پزشک و دریافت دارو، حساسیت خود را کنترل کنید.

تجمع پلاک

پلاک، ماده ای بی رنگ و چسبناک است که خیلی سریع بر روی دندان ها و لثه ها تجمع پیدا می کند. یکی از نشانه های تجمع پلاک، خارش لثه و دندان ها است. دندان پزشک باید قبل از این که پلاک سخت شود و به شکل کلکولوس (calculus) در بیاید، پلاک را از بین ببرد. اگر پلاک پاک نشود و از بین نرود، می تواند باعث پوسیدگی دندان و بیماری لثه شود. برای پیش گیری از تجمع پلاک و کلکولوس باید دندان ها را، حداقل دو بار در روز، با دقت مسواک زد و از نخ دندان استفاده کرد.

بیماری لثه یا پریودنتال

اگر دندان پزشک به شما بگوید که در خطر ابتلا به بیماری لثه هستید، باید دندان هایتان را بیشتر و بهتر مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. استفاده از دهانشویه های آنتی باکتریال نیز، می تواند مفید باشد.

عوارض جانبی برخی درمان های پزشکی

اگر پس از انجام یک عمل جراحی یا هر گونه درمان پزشکی یا دندان پزشکی، دچار خارش دندان شده اید، باید صبر کنید تا ناحیه دهان کاملا بهبود پیدا کند. پس از بهبودی، خارش به طور خود به خود از بین می رود. اگر خارش پس از مدتی قطع نشد، با دندان پزشک خود درباره قدم بعدی مشورت کنید.

آسیب ساختار دندان

اگر دندان های شما دچار آسیب شده اند، ابتدا باید برای بهبود آن ها دست به کار شوید. در بسیاری از موارد، دندان پزشک باید دندان ها را عصب کشی کند و یا روکش بگذارد. بازیابی سلامت دندان ها، خارش را متوقف می سازد.

دندان قروچه وساییدن دندان ها به همدیگر

اگر دندان هایتان را بر هم می سایید و فشار می دهید، بهتر است به دندان پزشک مراجعه کنید. روش های درمانی متعددی برای برطرف کردن این مشکل وجود دارد؛ از جمله استفاده از گارد دهانی (mouth guard).

جراحی هایی نیز، برای هم تراز کردن فک بالا و پایین وجود دارد. یکی از آن ها کرونوپلاستی (coronoplasty) است. تزریق بوتاکس هم می تواند در کاهش ساییدن دندان ها بر هم موثر باشد.

عفونت ها

به محض این که پزشک یا دندان پزشک، عفونتی را تشخیص بدهد، آنتی بیوتیک ها و داروهای گوناگونی برای کاهش درد، ورم و خارش تجویز می کند.

خارش در دندان

کلام آخر

حتی اگر تا به حال تجربه خارش دندان را نداشته اید، بهتر است وجود این مشکل را به خاطر داشته باشید. خارش دندان ها ممکن است علت خطرناکی نداشته باشد و پس از مدتی خود به خود از بین برود. اما در مواردی، خارش نشان دهنده وجود عفونت است. در این صورت، باید هر چه سریع تر نسبت به درمان عفونت اقدام کنید تا جلوی پیشرفت آن گرفته شود.

اگر دچار خارش دندان شده اید، با دندان پزشک خود در میان بگذارید تا او بتواند معاینات لازم را انجام دهد. پس از تشخیص علت خارش، می توان درمان را آغاز کرد.

آبسه دندان چیست؟

آبسه دندان (abscessed tooth) کیسه ای پر از چرک است که در اثر عفونت های باکتریایی، در بخش های مختلف دندان ایجاد می شود. آبسه دندانی می تواند درد نسبتا شدیدی را برای فرد به وجود بیاورد و در مواردی بیمار دچار گوش درد و گردن درد نیز می شود. عدم درمان آبسه دندانی می تواند مشکلات بسیار جدی و مرگباری را به دنبال داشته باشد.

در ادامه مقاله، به انواع مختلف آبسه و نحوه تشخیص آن ها می پردازیم.

آبسه دندان

انواع مخلتف آبسه

نوع آبسه، بر اساس بخشی از دندان که درگیر شده است تعیین می شود. سه نوع رایج عبارتند از:

• آبسه پری آپیکال (periapical). این نوع آبسه، در نوک ریشه دندان به وجود می آید.
• آبسه پریودنتال (periodontal). این آبسه در لثه و در نزدیکی ریشه دندان ایجاد می شود و ممکن است به بافت های اطراف و استخوان گسترش پیدا کند.
• آبسه ژینژیوال (gingival). این آبسه روی لثه دیده می شود.

علائم و نشانه ها

نشانه اصلی آبسه دندان، درد ضربان دار در نزدیکی دندان و یا لثه ها است. درد به صورت ناگهانی شروع می شود و با گذشت زمان، شدت آن افزایش می یابد.

از علائم دیگر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد دندان یا لثه که گوش ها، فک و یا گردن را نیز درگیر می کند.
• افزایش شدت درد در زمان دراز کشیدن و خوابیدن
• احساس درد در هنگام جویدن یا گاز زدن
• قرمزی و التهاب صورت
• التهاب و قرمزی لثه ها
• حساس شدن دندان ها
• تغییر رنگ و یا لق شدن دندان ها
• بوی بد دهان
• مزه بد دهان
• التهاب و حساس شدن عقده های لنفاوی گردن و تحت فکی
• تب

در صورت پارگی یا ترکیدن آبسه دندان، درد خیلی سریع از بین می رود. به علاوه، ممکن است به طور ناگهانی مزه بدی در دهان ایجاد شود. این مزه بد به دلیل خارج شدن چرک (pus) از آبسه است.

آبسه دندان

آبسه دندان به چه دلیل ایجاد می شود؟

نفوذ باکتری به درون دندان یا لثه می توان باعث ایجاد آبسه شود. چگونگی ورود باکتری، نوع آبسه را تعیین می کند. برای مثال:

آبسه پری آپیکال (periapical)

باکتری معمولا از طریق سوراخ ایجاد شده در اثر پوسیدگی، وارد پالپ دندان (dental pulp) می شود. به قسمت نرم و داخلی دندان، پالپ می گوییم که حاوی اعصاب، بافت پیوندی و مویرگ های خونی است.

آبسه پریودنتال (periodontal)

آبسه پریودنتال در اکثر موارد به دنبال بیماری لثه ایجاد می شود. صدمه و آسیب به بافت لثه نیز می تواند این نوع آبسه را به وجود بیاورد.

آبسه ژینژیوال (gingival)

زمانی که یک جسم خارجی مانند ذرات پاپ کورن و یا موهای مسواک در لثه فرو می رود، امکان دارد آبسه ژینژیوال ایجاد شود.

آبسه دندان

روش های درمانی

در درمان آبسه، تمرکز بر از بین بردن عفونت و کاهش درد است. بسته به علائمی که فرد از خود نشان می دهد، ممکن است دندان پزشک به عکس رادیوگرافی (dental X-ray) نیاز پیدا کند. به کمک عکس، میزان گسترش عفونت دقیق تر مشخص می شود. بر اساس نوع آبسه و شدت آن، یکی از روش های درمانی زیر به کار گرفته می شود:

تخلیه آبسه

دندان پزشک، برش کوچکی بر روی آبسه ایجاد می کند و از این طریق، چرک تخلیه می شود. سپس، ناحیه ای که آبسه در آن قرار داشته است، با محلول آب و نمک شسته می شود.

عصب کشی (root canal procedure)

در این پروسه، ابتدا به وسیله مته مخصوص سوراخی در دندان مورد نظر ایجاد می شود. با انجام این کار می توان آبسه را تخلیه و پالپ عفونی را خارج کرد. سپس، دندان پزشک ناحیه پالپ و کانال ریشه دندان را با مواد مخصوصی پر می کند. برای استحکام بیشتر دندان، امکان دارد دندان روکش شود. روکش گذاری دندان، معمولا در جلسه ای جدا انجام می شود.

کشیدن دندان

اگر راهی برای نجات دندان وجود نداشته باشد، دندان پزشک دندان را قبل از تخلیه آبسه می کشد. پس از در آوردن دندان، پروسه تخلیه آبسه را آغاز می کند.

مصرف آنتی بیوتیک

اگر عفونت گسترش پیدا کرده باشد و یا بیمار از سیستم ایمنی ضعیفی برخوردار باشد، دندان پزشک آنتی بیوتیک تجویز می کند تا عفونت سریع تر از بین برود.

برداشتن جسم خارجی

اگر آبسه به دلیل وجود جسم خارجی باشد، دندان پزشک جسم را از دهان خارج می کند. سپس ناحیه ای از دهان که آبسه در آن وجود دارد، با محلول آب و نمک شسته می شود.

اگر بیمار نمی تواند سریعا به دندان پزشک مراجعه کند، می تواند از مسکن های بدون نسخه برای کاهش درد استفاده کند. همچنین، شست و شوی دهان با محلول آب و نمک می تواند مفید باشد.

مشکلات احتمالی دیگر

بسیار مهم است که دندان پزشک آبسه دندان را درمان کند. حتی اگر آبسه پاره شده و ترکیده است، دندان پزشک باید دندان های فرد را معاینه کند تا از عدم گسترش عفونت مطمئن شود.

در صورت عدم درمان، عفونت به فک و دیگر بخش های سر و گردن از جمله مغز، سرایت خواهد کرد. در موارد بسیار نادر، می تواند باعث مرگ بیمار نیز بشود. در نتیجه، درمان نکردن آبسه دندان می تواند پیامد های مرگ باری به دنبال داشته باشد.

در صورتی که به آبسه دندان دچار شده اید و یکی از نشانه های زیر را در خود مشاهده می کنید، هر چه سریع تر به دندان پزشک یا اورژانس مراجعه کنید:

• تب بالا
• التهاب سر و صورت
• سختی در قورت دادن
• بالا رفتن ضربان قلب
• سرگیجه

همه این علائم، نشان دهنده وجود عفونت جدی در بدن هستند و در چنین مواردی، درمان باید هر چه سریع تر انجام شود.

کلام آخر

آبسه دندان، چند روز پس از درمان باید به طور کامل بهبود بیابد. حتی اگر تمام چرک تخلیه شده باشد، باید دوباره به کلینیک مراجعه کرد؛ چراکه دندان پزشک باید از بهبود عفونت و عدم گسترش آن اطمینان حاصل کند. رعایت بهداشت دهان و دندان و چکاپ های روتین دندان پزشکی، ریسک ابتلا به آبسه را کاهش می دهد.

پوسیدگی دندان (tooth decay)، فرآیند خراب شدن ساختمان دندان است که در نهایت می تواند باعث کرم خوردگی، آبسه و یا افتادن دندان شود. این فرآیند، در اثر رشد نوع خاصی از باکتری در پلاک  (dental plaque) آغاز می شود. این باکتری، قند موجود در غذا ها را به اسید تبدیل می کند. اگر به مرور زمان، پلاک و تارتار (tartar) در دهان تجمع پیدا کند، اسید تولید شده سبب خرابی دندان ها می شود. به همین دلیل است که رعایت بهداشت دهان و دندان نقش به سزایی در جلوگیری از پوسیدگی دارد.

پوسیدگی دندان، مراحل مختلفی دارد. در ادامه، این مراحل را بررسی و روش های درمانی را نیز معرفی می کنیم. همچنین، در مورد پیشگیری از بروز پوسیدگی، راهکار هایی را در اختیار شما می گذاریم.

مراحل پوسیدگی دندان

مراحل پوسیدگی دندان

پلاک دندانی (dental plaque)، نقش مهمی را در ایجاد پوسیدگی ایفا می کند. پلاک لایه ای نازک و چسبناک است که سطح دندان ها را می پوشاند. همچنین، حاوی انواع مختلف باکتری ها، ذرات ریز غذا و بزاق دهان است.

اگر دندان ها به طور منظم تمیز نشوند، پلاک تجمع پیدا می کند و به تدریج سفت و سخت می شود. به پلاک سفت شده، تارتار (tartar) گفته می شود. حضور تارتار در دهان، شرایط بهتری را برای رشد باکتری فراهم می کند.

به طور کلی، پوسیدگی دندان پنج مرحله دارد که به شرح زیر است:

مرحله اول: از بین رفتن مواد معدنی مینای دندان (initial demineralization)

خارجی ترین لایه دندان از بافتی به نام مینا (enamel) تشکیل شده است. مینا، سخت ترین ماده موجود در بدن است و قسمت اعظم آن را مواد معدنی تشکیل می دهد. اگر دندان برای مدت طولانی با اسید تولید شده از باکتری های پلاک، تماس داشته باشد، مینای دندان به تدریج مواد معدنی خود را از دست می دهد. با از دست دادن این مواد، لکه های سفید رنگی روی دندان پدیدار می شود. تشکیل این لکه های سفید از اولین نشانه های پوسیدگی دندان است.

مرحله دوم: پوسیدگی مینای دندان (enamel decay)

اگر فرآیند پوسیدگی متوقف نشود، مینای دندان بیشتر تجزیه می شود. لکه های سفید تغییر رنگ پیدا می کنند و کم کم قهوه ای می شوند. از آنجایی که مینا بسیار ضعیف شده، حفراتی کوچکی (dental caries) در دندان به وجود می آید. دندان پزشک می تواند این حفره ها را پر کند.

مرحله سوم: پوسیدگی عاج دندان (dentin decay)

عاج، لایه زیرین مینای دندان است. عاج دندان از مینا نرم تر است و به همین دلیل، نسبت به اسید حساسیت بیشتری دارد. اگر پوسیدگی به لایه عاج دندان برسد، با سرعت بیشتری شروع به پیشرفت می کند. همچنین، عاج دارای لوله هایی که به اعصاب دندان راه دارند. بنابراین، وقتی عاج دندان پوسیده شود، حساسیت دندان بالاتر می رود. برای مثال، خوردن یا نوشیدن غذا های سرد و داغ، باعث ایجاد درد و ناراحتی در دندان پوسیده می شود.

مرحله چهارم: تخریب پالپ دندان (pulp damage)

پالپ، داخلی ترین لایه دندان است و اعصاب و موی رگ های خونی را در بر می گیرد. اعصاب موجود در پالپ دندان، احساس را ایجاد می کنند. اگر پالپ صدمه ببیند، ملتهب و متورم می شود. از آن جایی که بافت های اطراف آن امکان گسترش و انبساط ندارند، پالپ متورم بر اعصاب فشار وارد می کند و باعث ایجاد درد و ناراحتی می شود.

مرحله پنجم: آبسه (abscess)

زمانی که پوسیدگی به پالپ دندان می رسد، باکتری می تواند ایجاد عفونت کند. افزایش التهاب در دندان باعث به وجود آمدن کیسه ای پر از چرک (pus) می شود که به آن آبسه (abscess) می گویند. آبسه دندان می تواند درد های شدیدی ایجاد کند. از دیگر نشانه های وجود آبسه می تواند تورم لثه و فک، تب و التهاب گره های لنفاوی گردن را نام برد.

آبسه دندان باید هر چه سریع تر درمان شود چراکه عفونت می تواند به استخوان های فک و دیگر بخش های صورت و گردن نیز، گسترش بیابد. در مواردی، برای درمان آبسه باید دندان پوسیده، کشیده شود.

مراحل پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان در کودکان

کودکان هم ممکن است پوسیدگی دندان را تجربه کنند. در واقع، یکی از رایج ترین مشکلات مزمن کودکان، پوسیدگی دندان است. از آن جایی که مینای دندان های شیری کودکان، نازک تر و حساس تر از بزرگسالان است، امکان دارد کودکان بیشتر دچار پوسیدگی دندان شوند. از آن جایی که اسید تولید شده از مواد قندی، فرآیند پوسیدگی را آغاز می کند، باید میزان مصرف مواد شیرین در کودکان کنترل شود. همچنین، باید از سنین پایین طریقه صحیح نگه داری از دندان ها به کودکان آموزش داده شود. با این که دندان های شیری در نهایت می افتند، سالم نگه داشتن آن ها بسیار مهم است. دندان های شیری علاوه بر نقشی که در جویدن غذا و صحبت کردن دارند، جایگاه خود را برای دندان های دائمی سالم نگه می دارند. اگر دندان های شیری پوسیده شوند، دندان های دائمی نیز به درستی رشد نخواهند کرد.

مراحل پوسیدگی دندان

روش های درمانی

روش درمانی برای هر مرحله از پوسیدگی متفاوت است.

از بین رفتن مواد معدنی مینای دندان (initial demineralization)

اگر درمان در این مرحله آغاز شود، دندان می تواند به طور کامل بهبود پیدا کند. برای درمان در این مرحله، از فلوراید (fluoride) استفاده می شود. درمان با فلوراید می تواند توسط دندان پزشک، در کلینیک انجام شود. فلوراید معمولا به صورت ژل یا وارنیش روی دندان مورد نظر قرار می گیرد. فلوراید، مینای دندان را تقویت می کند و مقاومت آن را در برابر اسید تولید شده از باکتری، بالا می برد. در بعضی خمیر دندان ها و همچنین آب لوله کشی نیز، مقداری فلوراید وجود دارد.

پوسیدگی مینای دندان (enamel decay)

در این مرحله از پوسیدگی، حفراتی در دندان تشکیل شده اند. درمان این مرحله شامل پر کردن این حفرات است. برای انجام این روش درمانی، دندان پزشک ابتدا با وسیله ای مخصوص، نواحی پوسیده شده را تمیز می کند. سپس، حفرات دندان از موادی مانند رزین، سرامیک یا آمالگام (amalgam) پر می شوند. این مواد معمولا به رنگ خود دندان هستند.

پوسیدگی عاج دندان (dentin decay)

عاج، نرم تر از مینای دندان است؛ بنابراین در این مرحله، پوسیدگی با سرعت بیشتری پیشرفت می کند. اگر تشخیص زود صورت بگیرد، می توان از پرکردگی برای درمان پوسیدگی استفاده کرد. اما در مواردی که خرابی دندان پیشرفته تر شده، روکش دندان گزینه بهتری برای درمان است.

روکش دندان (crown)، بر روی قسمتی از دندان که خارج لثه است، قرار می گیرد. قبل از قرار دادن روکش، قسمت پوسیده شده، برداشته می شود. برخی از نواحی سالم دندان هم ممکن است تراشیده شود تا روکش بهتر بر روی دندان قرار بگیرد.

تخریب پالپ دندان (pulp damage)

اگر پوسیدگی به پالپ دندان رسیده باشد، عصب کشی یا روت کانال (root canal) انجام می شود. در حین پروسه روت کانال، پالپ تخریب شده برداشته می شود. سپس، قسمت های پوسیده دندان تراشیده می شود و پرکردگی در محل مورد نیاز قرار می گیرد. در آخر، روکش دندان گذاشته می شود.

آبسه (abscess)

اگر آبسه دندانی به وجود آمده باشد، ابتدا عصب کشی انجام می شود. دندان پزشک، قسمت های عفونی را بر می دارد. در مواردی، ممکن است کار به کشیدن دندان بکشد. همچنین، آنتی بیوتیک هایی برای درمان آبسه تجویز می شوند. مصرف آنتی بیوتیک به کشته شدن باکتری ها کمک می کند.

مراحل پوسیدگی دندان

پیشگیری

رعایت بهداشت دهان و دندان نقش مهمی در پیشگیری از پوسیدگی دارد. موارد دیگری که در حفظ سلامت دندان ها نقش دارند، عبارتند از:

• مراجعه منظم به دندان پزشک. دندان پزشک با معاینه دندان ها، می تواند خیلی سریع پوسیدگی را تشخیص دهد و آن را درمان کند. توصیه می شود که هر شش ماه یکبار، برای چکاپ و تمیز کردن دندان ها، به دندان پزشک مراجعه کنید.
• مسواک زدن. توصیه می شود که حداقل دو بار در روز دندان های خود را مسواک بزنید. به علاوه، می توانید از خمیر دندان های حاوی فلوراید استفاده کنید.
• کاهش مصرف مواد قندی در رژیم غذایی. بهتر است از مواد غذایی که مقدار زیادی قند دارند، کمتر استفاده کنید.
• تعداد میان وعده هایتان را کاهش دهید. با انجام این کار، قند به مقدار کافی در اختیار باکتری ها قرار نمی گیرد و اسید کمتری تولید می شود.

چه زمان باید به دندان پزشک مراجعه کرد؟

در مراحل نخست پوسیدگی دندان، فرد معمولا نشانه یا علامت خاصی را مشاهده نمی کند. برای همین است که مراجعه منظم به دندان پزشک تا این حد اهمیت دارد. دندان پزشک می تواند پوسیدگی دندان را، حتی در مراحل اولیه، تشخیص دهد و درمان را به موقع آغاز کند.

اگر یکی از دندان های شما حساس شده و یا دچار دندان درد شده اید، حتما به دندان پزشک مراجعه کنید. حساس شدن، احساس درد و التهاب لثه اطراف دندان می توانند از نشانه های وجود پوسیدگی باشند.

کلام آخر

پوسیدگی دندان، در اثر فعالیت باکتری موجود در پلاک ایجاد می شود. باکتری قند را به اسید تبدیل می کند و اسید تولید شده می تواند باعث خرابی دندان بشود. همانطور که گفته شد، پوسیدگی دندان پنج مرحله دارد و  روش درمانی برای هر مرحله، تا حدی متفاوت است. راه های زیادی برای پیشگیری از خراب شدن و پوسیدگی دندان وجود دارد. رعایت بهداشت دهان نقش به سزایی در پیشگیری ایفا می کند. مصرف کمتر مواد قندی و مراجعه منظم به دندان پزشک نیز، از موارد بسیار مهم هستند.